چکیده:
این نوشتار به معرفی روش تفسیر منهج الصادقین می پردازد.
نویسنده نخست مفسر را به صورت فشرده معرفی می کند. آنگاه تفسیر منهج الصادقین را معرفی و دیدگاه مفسر را راجع به تفسیر قرآن توضیح می دهد. در ادامه تفسیر منهج الصادقین را از ابعاد روائی و بهره گیری از فنون ادبی بررسی می کند.
خلاصه ماشینی:
"شیوه کار ملا فتح الله در تفسیر واعظانه خود تقطیع آیات است؛ بطوریکه مراجعه کننده می تواند با حذف روایات و نقلقولهای تفسیری و ادبی، یک ترجمه فارسی از قرآن را به سبک دوره صفویه از منهج الصادقین استخراج کند، در این تفسیر معادل فارسی مفردات قرآن به صورت جداگانه ذکر شده و غالبا مفسر از منابع مورد استفاده خود نامی نمی برد و یا صرفا به ذکر نام گوینده یا نام کتاب مورد استفاده شده بسنده میکند.
ملا فتحالله کاشانی در توضیح حدیث »من فسر القرآن برأیه و اصاب الحق فقد اخطأ» و حدیث «تفسیر القرآن لایجوز الا بالاثر الصحیح و النص الصریح» که تفسیر قرآن را به عهده روایات می گذارد، می گوید: این دو حدیث و امثال آن در مجمل و متشابه است؛ یعنی فهم آیات مجمل و متشابه در گرو روایات است ولی بقیه آیات از نظر معنا مفهوم است و برای فهم آنها به بیان پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم و ائمه علیهمالسلام نیازی نیست.
با این ادعا به ذهن خطور می کند که منهج الصادقین ملا فتحالله از تفاسیر صرفا اجتهادی است که در آن آیات قرآن با خود قرآن تفسیر می شود و همانگونه که خود مفسر گفته است تنها و تنها برای فهم آیات مجمل و متشابه از روایات استفاده شده است.
»23 با بیان این چند نمونه می توان گفت ملا فتح الله به رغم اینکه روایات و منقولات زیادی را ذیل آیات بدون هیچ نقدی می آورد ولی در پاره ای موارد در معنای آیات با تکیه بر قواعد ادبی اظهار نظر کرده و همین وجه تفسیر او را از یک تفسیر صرفا مأثور خارج کرده است و اینکه بعضی آن را جزء تفاسیر مأثور می شمرند جای تأمل دارد."