چکیده:
آنچه تحت عنوان خبر از رسانه ها منتشر می شود در اصل حاصل انتخابها و تصمیمگیریهای صاحبان رسانه است. این گزینش یا همان دروازهبانی در فرایند تبدیل رویداد به خبر اتفاق میافتد و این دبیران و سردبیران رسانهها هستند که تصمیم میگیرند خبر پنهان بماند و یا منتشر شود و نحوه انتشار چگونه باشد. در این مقاله سعی شده بعضی از اصول و معیارهای اخلاقی این گزینش و انتخاب از متون دینی (قرآن و حدیث) مصداقیابی و تدوین شود تا با رعایت آن توسط متصدیان، اخبار بر طبق موازین صحیح اخلاقی باشد. در این نوشته سعی شده مشخصا به این سؤال پاسخ داده شود که چه کسی و با چه ویژگیهای اخلاقی میتواند عهدهدار مسئولیت دروازهبانی و تصمیم در مورد انتشار یا عدم انتشار خبر در رسانههای اسلامی باشد و بعد از تصدی چه اصول اخلاقی را باید رعایت کند؟
What is released as media news is essentially the result of media owners' choices and decisions. This selection, or gatekeeping, happens in the process of transforming the event into news, and it is the editors and chief editors of the media who decide to keep the news hidden or published and how it will be published. In this article, some ethical principles and criteria of this selection and choice of religious texts (the Koran and hadith) were aimed to be exemplified and compiled to ensure that the news is in accordance with the correct ethical standards on the part of those in charge. This essay attempts to specifically address the question of who and with what moral characteristics can be the gatekeeper and the decision maker to decide whether or not to publish the news in the Islamic media, and after this responsibility what ethical principles they should observe.
خلاصه ماشینی:
(حرعاملي، 1409: 7 / 344) از آنچه گفته شد ميتوان نتيجه گرفت همانطور كه پيامبران الهي اخبار واقعي را با هدف هدايت بشر بهسمت سعادت به اطلاع مردم ميرساندند و ميتوان ادعا كرد اولين خبرنگاران، پيامبران الهي هستند و اين افتخار بسيار بزرگي براي خبرنگاران و متصديان خبر است كه دنبالهرو شغل انبيا هستند (سلطاني، 1391: 118) هدف اصلي رسانهها در جامعه اسلامي بايد ايفاي نقش هدايتگري باشد بهگونهای که با انتشار اخباري كه منفعت و ضرر جامعه در آن است اين هدف ارزشمند را دنبال كنند.
ضرورت دروازهباني خبر در اسلام دقت و نظارت بر خبر، قبل از پخش و انتشار آن، در آيات و روايات اسلامي بسيار تأكيد شده است: خداوند متعال در قرآن كريم در آيه معروف نبأ كه درباره پذيرش خبر است، صريحا دستور به تحقيق و تفحص در مورد اخبار داده و ميفرمايد: «إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا».
(مجلسي، 1403: 72/ 38) ولي مسئوليت رسانهها و انتشار اخبار، اقتضائات ويژه خود را دارد، پذيرش مسئوليت اجتماعي اصلي مهم، در اخلاق رسانه و خبرنگاري است و در اخلاق اسلامي هم بهعنوان يك تكليف و مسئوليتي ديني متوجه دستاندركاران اطلاعرساني است، چراكه امام كاظم× ارائه مطالب سودمند براي دنيا و آخرت به مؤمنين را از مهمترين حقوق آنان دانسته و ميفرمايد: «أَنَّ مِنْ أَوْجَبِ حَقِّ أَخِيكَ أَنْ لَا تَكْتُمَهُ شيْئاً يَنْفَعُهُ لا مِنْ دُنْيَاهُ وَ لَا مِنْ آخِرَتِه»، (همان: 2 / 75) و در نتيجه اداي اين تكليف بهنوعي از اعمال صالح و موجب تقرب به خداوند است.