چکیده:
این پژوهش با هدف شناسایی مبانی الهیاتی (باورهای اعتقادی) روانشناسی اسلامی و نیز چگونگی تأثیر این مبانی در حوزههای گوناگون این دانش انجام گرفت. روش تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی−تحلیلی است. نخست با مراجعه به منابع اسلامی به شناسایی مفاهیم اساسی و گزارههایی پرداخته است که دربر دارنده مهمترین باورهای اعتقادی میباشد. یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که باور به توحید اعم از توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید در خالقیت، توحید در مالکیت و توحید در ربوبیت تکوینی و تشریعی از مهمترین مبانی الهیاتی است که در شکلگیری شناختها، هیجانها، رفتارها و بهطور کلی شخصیت افراد نقش اساسی دارد. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که اعتقاد به قضا و قدر الهی، عادل بودن خداوند، هدایتگر بودن خداوند، هدفمند بودن آفرینش و باور به معاد از جمله مبانی اعتقادی است که باور به آنها نقش تعیینکننده در بخش توصیف و تبیین روانشناسی و نیز در بخش تجویز و کاربرد این دانش دارد.
خلاصه ماشینی:
در رويکرد ديني نگرش توحيدي در بخش توصيفي روان شناسي نقش مهمـي را ايفـا مـيکنـد؛ زيرا به پژوهشگر اين امکان را مي دهد تا ملاک تشخيص انسان سالم از ناسالم را بـه دسـت آورد و شخصيت بهنجار و نابهنجار را توصيف کند؛ توضيح اينکه در آموزه هاي دين ، با اهميت تـرين و بـا ارزش ترين شناخت که در جهت سالم سازي بعد شناختي ، انگيزشي و رفتـاري شخصـيت کـارايي دارد، معرفت نسبت به خداوند بزرگ اسـت ؛ يعنـي معرفـت نسـبت بـه ذات ، صـفات و افعـال او.
حقيقت اين است که مسئله قضا و قدر يک مسئله متافيزيکي است و به فلسفه و کـلام مربـوط است ، اما وارد حوزه علوم اجتماعي و روان شناسي نيـز شـده اسـت و پژوهشـگران را بـا انبـوهي از پرسش ها روبه رو کرده است ؛ اينکه آيا انسان آگاهانه اعمال خود را جهـت مـي دهـد يـا بـه وسـيله نيروهاي ديگري هدايت و کنترل مي شود؟ آيا رفتار انسان در موقعيت هاي مختلف قابل پـيش بينـي است يا نه ؟ آيا انسان در فرايند رشد خود نقش تعيين کننده دارد يا نه ؟ آيا انسان شخصيت خود را به صورت آگاهانه شکل مي دهد يا عوامل ناهشيار نقش اصلي را ايفا ميکنند؟ آيا شـخص مـي توانـد به طور خودانگيخته ، جهت انديشه ها و رفتارهاي خود را تعيين و بـه طور منطقـي ، از ميـان راه هـاي موجود، دست به انتخاب بزند يا نه ؟ آيا فرد مسئول رفتار و سرنوشـت خـويش اسـت يـا زيرسـلطه تجربه هاي گذشته ، عوامل زيست شناختي ، نيروهاي ناهشيار يا محرک هاي بيرونـي کـه هـيچ گونـه آگاهي از آنها ندارد، رفتار ميکند؟ پاسخ به اين پرسش ها و ده ها پرسش ديگر بستگي دارد به اينکه پژوهشگر چگونه مسئله قضا و قدر را براي خود حل کرده و چه ديدگاهي را در ايـن زمينـه پذيرفتـه است .
Psychology as religion: The cult of Self–Worship, second edition.
Psychology as religion: The cult of Self–Worship, second edition.