چکیده:
دولت رضا شاه (حک: 1304ـ1320) برنامههای غربگرایانه خود را پس از اقتدار نظامیان در سراسر کشور، با خشونت به اجرا درآورد. یکی از این اقدامات متحدالشکل کردن لباس و پوشیدن کلاه پهلوی بود که با واکنشها و اعتراضهای زیادی در سراسر ایران روبهرو شد. ملاخلیل منگور (1334) پیشوای مذهبی منطقه ساوجبلاغ مُکری و به ویژه ایل منگور ضمن حرام شمردن این سیاست و اعلام جهاد، رهبری یک قیام را علیه رضا شاه برعهده گرفت. این قیام که هزاران تن در مدتی کوتاه آن را همراهی کردند از سوی حکومت مرکزی سرکوب شد. این پژوهش با روش وصفی ـ تحلیلی و با واکاوی منابع دست اول این دوره، در پاسخ به پرسش درباره محور قیام ملاخلیل و جهتگیری قیام او بر پایه مؤلفههایی چون منافع ملی و امنیت ملی به این نتیجه رسیده است که انگیزه، جهتگیری و کارکرد قیام ملاخلیل در مسیر حفظ اسلام و آداب و رسوم و پوشش کُردی بوده است و وی هیچگاه ادعای استقلال نداشته است
Reza Shah’s Government (1304-1320) rigorously administered the westernized plans after the authority of militants all over the country. TheUniformed costume and wearing Pahlavi hat was one of these actions faced with too much reaction and objection over the country. Molla Khali e-Mangoor (1334), the religious leader of Savojbolaq e-Mokri particularly Mangoor tribe considered this policy prohibited and announced jihad and took charge of the leadership of uprising against Reza Shah This uprising shortly followed by thousands of people was suppressed by the central government. Relying on the descriptive-analytical method and investigating the primary sources of this era to answer this question on the issue of Molla Khalil’s uprising and its orientation based on the elements such as the national benefits and security, this study has concluded that the motivation, orientation and function of uprising was towards the protection of Islam, traditions and Kurdish outfit with no claim of independent.
خلاصه ماشینی:
ملاخلیل یکی از نخبگانی بود که با سرسختی در مقابل تصویب و اجرای قانون لباس متحدالشکل و کلاه پهلوی با تکیه بر ایل منگـور و متحـدانش ایسـتاد و بـا ایـن قـانون مخالفت کرد.
مهدیصلاح (١٣٨٤) در کتاب کشف حجاب ، زمینه ها، پیامدها و واکنش ها با بهره گیری از منابع تجددگرایی و کشف حجاب در دوره رضا شاه ، زمینه ها و مقـدمات اعـلام کشـف حجاب و چگونگی اجرای آن ، سیر کشف حجاب در نواحی مختلـف ایـران ، واکـنش هـای اجتماعی در برابر کشف حجاب و سرانجام پیآمدهای آن را بررسی کـرده اسـت ، امـا بـه موضوع پژوهش و قانون لباس متحدالشکل به صورت مختصر پرداخته است .
این سیاست از آغاز تأسیس سلسله پهلوی در ایران به مرحله اجرا درآمد و کوششی در جهت تغییر پوشش ظاهری و وحدت لباس مردم ایران و از مهم ترین برنامـه هـای دولـت رضا شاه در حوزه آداب و رسوم اجتماعی بود که با مخالفت بخش وسیعی از جامعه ایـران 2 به ویژه طبقات مذهبی و روحانی روبه رو شد.
١٣٨٩)٣ در کتاب خاطرات خود با عنوان ئاله کوک ٤ درباره اقدامات رضا شاه مینویسد: همه ساکنین ایران کت و شلوار به تن کرده و کلاه پهلوی بـه سـر بگذارنـد، که در منطقه ما به «طپل و دولنگ پهلوی» مشهور بود ...
یافته های پژوهش حاضر نشان میدهد که ملاخلیل فردی متعصـب در حفـظ آداب و رسوم کُردی و مذهبی بود که با سرسختی در مقابل تصویب و اجرای قانون متحدالشـکل کردن لباس در ایران به وسیله رضا شاه با تکیه به ایل منگور، علم مخالفت برافراشـت .