چکیده:
«شعر» هنر تأثیرگذار و رسانهای قوی در جوامع انسانی بوده است. از این رو، همواره به عنوان وسیلهای تبلیغاتی برای حکومتها، فرقهها، احزاب، قبایل و حتی افراد مختلف ایفای نقش کرده است. خلافت فاطمی (297-567ق) در تقابل قدرت خود با مخالفانش بهویژه خلافت عباسی، از راهکارهای مختلفی بهره میبرد؛ از جمله آنکه با حمایت از شعر و شاعری به پیشبرد اهداف خود میپرداخت. در این پژوهش کوشش شده است تا با رویکرد توصیفی-تحلیلی به بررسی کارکردهای سرودههای شاعران دربار فاطمی مصر (358-567ق) به منظور تقویت جبهۀ خلافت فاطمی و تضعیف رقیبان آنان پرداخته شود. نتایج این بررسی نشان میدهد که در خلافت فاطمی علاوه بر رویکرد زیباشناختی و هنری شعر، از آن همچون وسیلهای برای پیادهسازی باورها و نشر عقایدی چون اثبات امامت و وصایت علی(ع) و فرزندان او و به تبع آن حقانیت خلفای فاطمی، تأکید بر صحت نسب فاطمیان، تشویق و ترغیب نسبت به خلافت فاطمی و تحریک و تحریض بر ضد دشمنان، هجو مخالفان و سست کردن پایههای مشروعیت و مقبولیت آنان، بهرهبرداری میشد.
Poetry has always been an influential art and powerful medium in human societies. Hence, it has always played a significant role as an advertising tool for governments, sects, parties, tribes and even individuals. The Fatimid caliphate (358-567 AH) was using various strategies to advance their goals in opposition to his opponents, especially the Abbasid caliphate, by supporting poetry and poet. This research has a descriptive approach concentrated on analyzing and evaluating the functions of the poetries of the Egyptian Fatimid poets (358-567 AH) in order to strengthen the Fatimid caliphates in opposition to their opponents. The results of this study reveals that in the Fatimid caliphate, in addition to the aesthetic and artistic approach of poetry, the poem is used as a means of the implementing of beliefs and the publishing the ideas, including: proof of the Imamate and the succession of Ali (AS) and their sons, and consequently, the legitimacy of Fatimid caliphs, emphasizing on the Fatimid parentage verity; encouragement and persuasion towards the Fatimid caliphate, provocation, and discipline against the enemies; libeling of the opponents, weakening of their legitimacy foundations.
خلاصه ماشینی:
وی براساس این آیه ولایت علی(ع ) را حقیقت دین دانسته و تلاش کرده است مخالفان او را به عنوان مخالفان دین حقیقی اســـلام و همچنین مخالفان خداوند و پیامبر(ص ) معرفی کند: لو أرادوا حقیقه الدین کانـوا تـبـعا للـذی أقـام الرسـول و أتت فیه آیـۀ النـص «بـلغ » یوم «خم » لما أتی جبرائیل 1 (همان ، ٧٣) طلائع بن رزیک (٥٥٦-٤٩٥ق ) وزیر فاطمی و شـــاعر مصـــری (ابن عماد حنبلی، ١٤٠٦: ٢٩٦/٦) نیز در اشـــعار خود به برخی آیات همچون آیۀ تطهیر٢(طلائع بن رزیک ، ١٣٨٣: ٩١) و ١.
پسرت گر جگر است از تن تو، فاطمیان مر نبی را و علی را به حقیقت جگرند (همان ، ٦٧/١) شاعران فاطمی در سروده های خود با اشارات متعدد به این نسب ، علاوه بر تلاش برای نهادینه کردن این مطلب که فاطمیان از نسل حضرت محمد(ص ) میباشند، در پی آن بودند که آنان را به عنوان تنها وارثان بلامنازع و حقیقی پیامبر معرفی کنند (عمأەر الیمنی، ١٨٩٧: ٣٣٩؛ ناصرخسرو، ١٣٥٧: ٤٨٦/١).
- Al-Yaʻalāwī, Moḥammad (1405/1985), Ibn Hānī al-Maḡribī al-Andolosī: Šāir al-Dolata al- Fāṯimīa, Beirut: Dār al-Ḡarb al-Eslāmī.
[In Persian] - Fāḵūrī, Ḥanā (1374), Tārīḵ-e Adabīyyāt-e Zabān-e Arabī (az ʻAṣr-e Jāhelī tā Qarn-e Moʻāṣer, Translated by ʻAbd-el-Ḥamīd Āyatī, Tehran: Tūs.
by Moḥammad Hosein Šams al-Dīn, Beirut: Dār al-Kotob al-ʻIlmīa.