چکیده:
محمود دولتآبادی، رمان با شبیرو را در سال 1351 به چاپ رسانده است. آثار فرهنگی و بهویژه ادبی، برآیند موقعیت و بافت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین گفتمانهای سیاسی موجود در جامعه هستند؛ ازاینرو، در این پژوهش، با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی (بر پایۀ اندیشههای جیمز پل جی و نورمن فرکلاف)، به تحلیل گفتمان سیاست در رمان «با شبیرو» پرداخته شده است. این رمان متاثر از گفتمان چپ (مارکسیسم و کمونیسم) و حزب توده به نگارش درآمده و در آن، زندگی دردناک انسانهای فقیر، اعتصاب کارگران، زندگی و فعالیت مبارزان سیاسی و زندانی و سرکوب شدن آنان و همچنین سختیها و دشواریهایی که متوجه خانوادۀشان میشود، به نمایش گذاشته شده است. استعمارستیزی، غربستیزی، محکومکردن دخالتهای بیگانه، بهویژه انگلیس، لزوم استقلال سیاسی کشور، استبدادستیزی، مخالفت با حکومت و وضعیت موجود، مبارزه با فقر و بیعدالتی، انتقاد از سیستم اداری و سیاستهای دولت، تعهد دربرابر مردم، طرفداری از طبقۀ کارگر و گروههای در حاشیه و بیبهره از قدرت، از جمله ایدئولوژیهای موجود در این رمان است. آگاهی کامل از بافت تاریخی- سیاسی که اثر ادبی در بستر آن شکل گرفته است، موجب فهم همهجانبهتری از اثر و چرایی خلق آن میشود.
خلاصه ماشینی:
آثار فرهنگی و بهویژه ادبی برایند موقعیت و بافت اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، و اقتصادی و همچنین گفتمانهای سیاسی موجود در جامعه هستند؛ ازاینرو، در این پژوهش، با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی (برپایۀ اندیشههای جیمز پل جی و نورمن فرکلاف)، به تحلیل گفتمانِ سیاست در رمان با شبیرو پرداخته شده است.
این رمان متأثر از گفتمان چپ (مارکسیسم و کمونیسم) و حزب توده بهنگارش درآمده و در آن، زندگی دردناک انسانهای فقیر، اعتصاب کارگران، زندگی و فعالیت مبارزان سیاسی و زندانی و سرکوبشدن آنان، و همچنین سختیها و دشواریهایی که متوجه خانوادهشان میشود بهنمایش گذاشته شده است.
2. 1 پیشینۀ پژوهش تاکنون، تحلیل بافت سیاسی ـ اجتماعی این رمان، بهگونۀ مفصل، موردپژوهش قرار نگرفته است؛ هرچند در برخی از آثار، نکتههایی در این زمینه بیان شده است که در جای خود به آنها اشاره خواهد شد؛ ازجمله پژوهشهای انجامگرفته دربارۀ رمان میتوان به پاياننامۀ تحليل گفتمان انتقادي: بررسي اثر با شبیرو محمود دولتآبادي: رويكرد ونليوون (بجنوردی وحید ۱۳۹۵) اشاره کرد كه در آن، صرفاً به واكاوي روشهاي بازنمايي كنشگران در رمان پرداخته شده است که درمجموع، بخش بسیار کوچکی از تحلیل گفتمان محسوب میشود و به گفتمانها و ایدئولوژیهای موجود در رمان اشاره نشده است.
خدو و یارانش، بهدلیل فعالیت سیاسی (ازجمله تحریک کارگران به اعتصاب)، تحت تعقیب عوامل حکومت قرار میگیرند؛ خدو و دادیار و قریش در خانۀ خدو و در پیش چشمان حله دستگیر و جیروک و ناخدا زبیر متواری میشوند؛ جاسم و خلیل نیز در تهران محاصره میشوند؛ ولی از معرکه میگریزند؛ سپس جاسم به دوبی میرود.