چکیده:
بررسی تاریخی ساختوساز در بقیع و توسعه و تحول آن یکی از موضوعات مهم مرتبط با بقیع است. این مقاله تلاش دارد با بررسی توصیفهای ارائهشده از بقیع در منابع تاریخی و سفرنامهها تصویر روشنی از این جنبه تمدنی بقیع ارائه دهد. ساختوساز در بقیع از دو منظر کمی و کیفی قابلبررسی است که ما فقط به توسعه کمی پرداختهایم. توسعه کمی بقیع نیز در چندین مرحله صورت پذیرفته است؛ بهگونهای که ساختمانهای موجود در بقیع از مسکونی به بقعه و بارگاه تغییر ماهیت داده و گنبدهای بقیع نیز از سه مورد در قرن ششم به چهارده مورد در قرن یازدهم افزایش یافته است. بررسیهای تاریخی نشان میدهد مسجد فاطمه3 (بیتالحزن) تنها ساختمان بقیع است که از قرن سوم تا قرن چهاردهم تقریباً به طور مستمر در بقیع وجود داشته است.
The historical study of the construction in the Baqi Cemetery and its development and transformation is one of the important issues about this Cemetery. This article seeks to provide a clear picture of this civilizational aspect of the Baqi Cemetery by examining the descriptions provided about this cemetery in the historical references and travelogues. Construction in the Baqi Cemetery can be studied from both quantitative and qualitative perspectives; while, the author discussed only the quantitative aspect taken place in several stages. This means that the buildings in the Baqi Cemetery were changed from residential to mausoleums and tombs, and the domes of Baqi increased from three in the 6th century to fourteen in the 11th. Historical studies show that the Fatimah Mosque (Bayt al-Hazin) is the only building in the Baqi Cemetery that existed almost continuously in there during the 3rd to the 14th centuries.
خلاصه ماشینی:
در بقیع دفن شدند، اما مسلمانان هنوز امواتشان را در سایر مقابر مدینه نیز دفن میکردند تا اینکه پس از دفن ابراهیم در سال دهم هجری، این مکان رسماً به عنوان قبرستان مدینه برگزیده شد (ابن شبه نمیری، ۱۴۱۰، ج1، ص121؛ خوارزمی، بیتا، ج2، ص348) پس از تسلط وهابیان بر حرمین شریفین و تخریب بناهای موجود در بقیع و قبرستان ابوطالب، موضوع ساختوساز در قبرستانها مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرارگرفته و آن را از منظر فقهی و کلامی واکاوی کردند.
9. محمد پسر زید: دو جا برای او در بقیع ذکر شده است: یکی خانه او در شرق قبر ابراهیم و دار عقیل (سمهودی، ۲۰۰۱، ج3، ص270) و دیگری سقیفهاش در غرب دار عقیل و در مجاورت دار ابورافع و در منطقه بَقّال (ابن عساکر الدمشقی، بیتا، ص87).
وی علاوه بر این سه قبه از مسجد فاطمه3 نزدیک مزار امام حسن7 و خانه امیرالمؤمنین علیهالسلام در بقیع سخن گفته و به زائران توصیه کرده است که در این دو مکان نماز اقامه کنند (ابن مازه، ۱۳۹۲، صص208ـ207).
وی پس از توصیف بقعه اهلبیت:، برای اولین بار از گنبدهای عقیل و فاطمه بنت اسد سخن گفته و ازآنجاکه وی در سال 607 قمری به حرمین سفر کرده است (انصاری، بیتا) قاعدتاً این دو گنبد در اواخر قرن ششم یا اوایل قرن هفتم بنا شدهاند.
سمهودی برای اولین بار از گنبد چوبی مزار منسوب به ازواج النبی9 و سازنده آن سخن گفته و به سراغ مشهد عقیل رفته و ضمن تشکیک در صحت این انتساب، آنجا را محل استجابت دعا و بخشی از خانه عقیل معرفی کرده است.