چکیده:
پژوهش حاضر به شیوه اسنادی و روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مراحل گفتمانسازی قرآن در باب مبارزه با مفسده اقتصادی کمفروشی پرداخته است. قرآن کریم کمفروشی را یکی از مهمترین مفاسد برای اقتصاد جوامع معرفی نموده و نسبت به شیوع و ترویج آن در جوامع هشدار داده است. کمفروشی زمینه تجاوز به حقوق دیگران، برهم زدن مقیاسهای اجتماعی و عیب گذاشتن بر اموال را فراهم میکند. گفتمانسازی، طراحی مطلوبیتهای اقتصادی تشخیصدادهشده بنابر آموزههای قرآن است که تلاش میکند این مطلوبیتها را به یک نظام معرفتی غالب و همهگیر در جامعه تبدیل کند تا هنجارهای قرآنی در جامعه حفظ شود. نتایج پژوهش نشان میدهد که قرآن کریم، گام به گام، با برنامهریزی و به فراخور شرایط زمانی و فکری موجود در جامعه، به طی مراحل سهگانه «توصیف»، «تفسیر و توضیح» و «مواجهه و مبارزه» میپردازد.
The present study, in a referential and descriptive-analytical manner, examines the Qur'anic discourse-building stages on combating the economic corruption of using short measures. The Holy Quran introduces using short measures as one of the most important corruptions for the economy of societies and warns against its spread and raise in societies. Using short measures provides grounds for violating the rights of others, disrupting social scales, and damaging property. What writer means of Discourse-building is a design of recognized economic desirability according to the teachings of the Qur'an, which seeks to turn this desirability into a dominant and all-encompassing epistemological system in society in order to maintain Qur'anic norms in society. The results of the research show that the Holy Quran, step by step, with planning and in accordance with the time and intellectual conditions in the society, deals with the three stages of "description", "interpretation and explanation" and "confrontation and struggle".
خلاصه ماشینی:
(جمعي از نويسندگان، 1383: 5 / 113) خداوند براي تأکيد بيشتر درباره مذمت کمفروشي و عدم فساد در زمين اين مطلب را در آيات 183 ـ 181 سوره شعراء بيان ميفرمايد: أَوْفُوا الْكَيْلَ وَلا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ * وَزِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ * وَلا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلا تَعْثَوْا فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ.
از اينرو، قرآن توانسته است با استفاده از واژگان جديد گفتمان حاکم بر قرآن را بازتاب و مقصود مورد نظر را بيان کند؛ بنابراين قرآن کريم از اين روش به خوبي بهره برده است و در مورد مسئله کمفروشي آورده است: کمفروشي، از جمله عواملي است که فضاي سالم اقتصادي يک جامعه را ازميان ميبرد و سبب پراکندگي و نگراني افراد جامعه ميشود، بهگونهاي که هيچ کس از سالم بودن معاملهاي که انجام ميگيرد، مطمئن نيست و تنها در اين فکر است که مبادا فريب بخورد (حبيب الهي، 1387: 114) قرآن نظام اقتصادي جامعه اسلامي را بر پايه قسط و انصاف بنا نهاده و به صورت اصلي کلي، در آيه 35 اسراء فرموده است: «وَأَوْفُوا الْكَيْلَ إِذَا كِلْتُمْ وَ زِنُوا بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً» واژه «قسطاس» که در اين آيه به کار رفته، از دو کلمه قسط بهمعناي «عدل» و «طاس» بهمعناي کفه ترازو است (آلوسي، 1415: 15 / 72) مسائل دادوستد و رعايت حقوق مردم در معاملات چنان مهم است که قرآن بارها روي آن تأکيد نموده و طولانيترين آيه قرآن (بقره /282) و سورهاي به نام مطففين مربوط به آن است.