چکیده:
امروزه با رشد جمعیت سالمند در جامعه، نیاز به محیطهای شهری آرام و سالم، متناسب با نیازهای سالمندان بیش از گذشته احساس میشود. برای دستیابی به شهر دوستدار سالمند و برخورد مناسب با پدیدۀ سالمندی و ارتقای کیفیت زندگی سالمندان، پایش و اطلاع از ساختار و ویژگیهای سالمندی در کشور برای برنامهریزان و مدیران ضروری است. روشهای مختلفی برای پایش و ارزیابی اینکه شهرها تا چه حد دوستدار سالمند هستند وجود دارد. در این تحقیق، برای ارزیابی شش محلۀ منطقۀ 6 تهران شامل انقلاب اسلامی، دانشگاه تهران، بهجتآباد، قائممقام فراهانی، پارک لاله و ایرانشهر از منظر شهر دوستدار سالمند، روش تحلیل تصمیمگیری چندمعیارۀ تاپسیس مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با دو رویکرد سراسری و محلی بهکار گرفته شد. معیارهای استفادهشده در این تحقیق شامل فاصله از خدمات بهداشتی-درمانی، فاصله از خدمات حملونقل، امنیت، آلودگی هوا، فاصله از خدمات عمومی، وضعیت پیادهروها و فاصله از فضای سبز است که وزن اولیۀ آنها با استفاده از روش بهترین-بدترین بهدست آمد. نتایج روش تاپسیس سراسری نشان داد که کیفیت زندگی شهری سالمندان دارای روندی کاهشی از شمال به جنوب منطقه است؛ درحالیکه روش تاپسیس محلی هیچگونه روندی را برای این پارامتر در منطقه نشان نمیدهد. همچنین مجموع مساحت بلوکهای شهری با درجۀ شهر بسیار دوستدار سالمند، درروش تاپسیس سراسری (46/622528 مترمربع) و در تاپسیس محلی (76/401899 مترمربع) بهدست آمد. مقایسۀ نتایج و ارزیابی بازدید میدانی به روش بردا (Borda) نشان داد که میزان مطابقت بازدید میدانی با نتایج روش تاپسیس سراسری بیشتر از تاپسیس محلی است.
With the increase in the elderly population, the calm and healthy urban environments must be provided according to the elderly needs and preferences. In recent year urban environments are being monitored and evaluated by urban planners and managers to improve the quality of the elderly life and urban aged-friendliness. There are a variety of approaches to these surveys, from traditional questionnaire completion methods to the use of GIS-MCDA algorithms, all of which have been used in research. In the present study, two GIS-based MCDA approaches, including global and local TOPSIS, multi-criteria decision making based on GIS system for evaluation of Elderly Friendly City in Parts of Region 6. Seven criteria, including distance from health services, distance from transportation services, security, pollution, distance from public services, sidewalks status, and distance from green space were chosen as the inputs for the GIS-MCDA process. The initial weights of criteria were calculated using Best-Worst Method (BWM). According to the results derived from global TOPSIS, there is a decreasing trend in the aged-friendliness form the northern to southern areas, while there is not any trends in the output of local TOPSIS method. Moreover, the total area of urban blocks with high values of age-friendliness using global TOPSIS (622528.46 m2) was more than local TOPSIS (401899.76 m2). Comparing the age-friendliness map obtained by the two methods and the map generated using the field surveys ( Borda method) shows that the results of global TOPSIS are more consistent with the field-based map.
خلاصه ماشینی:
از طرفي مشکلات اقتصادي، مراقبت هاي بهداشتي و سيستم هاي بازنشستگي به وضوح در ميان اين قشر قابل تشخيص است و نياز مبرم به تغيير در محيط زندگي، براي افزايش کيفيت زندگي سالمندان احساس ميشود (٢٨ :٢٠١٦ ,.
ارتقاي کيفيت زندگي شهري سالمندان نيازمند ارزيابي کيفيت خدمات و زيرساخت هاي شهري و ميزان مطابقت شهر با موضوع شهر دوستدار سالمند است ؛ زيرا براساس اين ارزيابيها ميتوان برنامه ريزي شهرهاي دوستدار سالمند را عملي کرد.
امروزه به کارگيري روش هاي تصميم گيري چندمعياره (MCDA)١ مبتني بر سامانه هاي اطلاعات جغرافيايي (GIS) در 2 زمينه هاي مختلف از جمله ارزيابي شهر دوستدار سالمند رواج پيدا کرده است (٣ :٢٠١٩ ,Jelokhani-Niaraki).
جلوخاني-نيارکي و همکاران (٢٠١٩) با جمع آوري اطلاعات سالمندان با استفاده از VGI ٥ و همچنين استفاده از تکنيک هاي GIS و تحليل تصميم گيري چندمعياره به ارزيابي منطقۀ ٦ تهران از منظر شهر دوستدار سالمند پرداختند.
اين روش علاوه بر اهميت اندک به مکان ، بسيار کلي است ؛ به گونه اي که معمولا داده ها را در سطح محله بررسي نميکند و چشم انداز مناسبي به سازمان هاي محلي نميدهد (٣٤ :٢٠١٩ ,Sansom and Portney).
The Application of Urban Health Equity Assessment and Response Tool (Urban Heart) in Tehran, Concepts and Framework, Medical Journal of the Islamic Republic of Iran, 24 (3), 1–34.
Evaluating Urban Elderly Quality of Life Through Multi-Criteria Decision-Making Analysis Based on Web-Based Participatory GIS [dissertation], (MI): University of Tehran.
A Web-Based Public Participation GIS for Assessing the Age-Friendliness of Cities: A Case Study in Tehran, Iran.