چکیده:
بنا بر نظر مشهور، مقدار آب کُر در روایات امامیه با دو روش حجمی و وزنی بیان شده است و با استفاده از مقیاسهای ذکر شده در روایات، میتوان مقدار آب کُر را به طور دقیق به دست آورد. همچنین، رَطل یک مقیاس وزنی دانسته شده و برای محاسبۀ مقدار کُر، از مقدار معادلِ رطل به مثقال بهره گرفته شده است. در پژوهش پیشرو، برای بررسی واژههای کُر و رَطل، به محدودۀ روایات ابواب کُر، اکتفا نشده و این واژهها از سه منظرِ لغوی، روایی و کاربرد آنها در مذاهب اسلامی با رویکرد فقه حدیث، مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافتههای این پژوهش، در روایات امامیه مقدار آب کُر با سه روشِ ابعادی، ظروف و رطل بیان شده است. اما روشهای ابعادی و ظروف در ذات خود غیر دقیق است و حداکثر میتواند تقریبهایی برای رسیدن به حدود آب کُر باشد. همچنین در روش رطل، بهترین شیوه برای رسیدن به مقدار کُر بر حسب معیارهای امروزی، بهرهگیری از مقادیر معادل رطل به درهم است، که در این صورت، مقدار به دست آمده برای آب کُر با مقدار مشهور، تفاوت چشمگیری پیدا میکند. از سوی دیگر، ادعای محاسبۀ دقیق مقدار کُر (به هریک از سه روش)، ادعای درستی نیست و به نظر میرسد که اصطلاح کُر در روایات امامیه یک معیار تقریبی برای بیان حداقل مقدار آب یک آبگیر یا معادل آن است که در ملاقات با نجاست، مشروط به عدم تغیّر، پاک خواهد ماند. از این رو، برای پی بردن به مفهوم آب کُر نباید در سودای محاسبات دقیق گرفتار آمد.
خلاصه ماشینی:
بنابر نظر مشهور در روزگار معاصر، رطل یک واحد وزن بوده و بنابر این مقدار کُر در روایات با دو روش وزنی و حجمی بیان شده است.
اما باید توجه داشت که امکان اندازهگیری دقیق مقدار آب کُر با در نظر گرفتن روایات ابعادی وجود ندارد؛ چرا که علاوه بر اختلاف در روایاتِ ابعادی آب کُر، اندازۀ ذراع و وجب میان اشخاص مختلف، بسیار متغیر است، تا آنجا که اگر وجب شخصی 20 سانتیمتر و وجب شخص دیگری 21 سانتیمتر باشد، نتیجۀ محاسبۀ مقدار آب کُر (با روایت سه وجب و نیم)، بیش از 50 لیتر (یا کیلوگرم) تفاوت پیدا میکند.
محقق خویی با این پیشفرض که کُر در روایات به دو روش وزنی و مساحتی بیان شده است، اضافه میکند که نظر مشهور در مقدار کُر وزنی، 1200 رطل عراقی است؛ ولی سیدمرتضی و شیخ صدوق آن را 1200 رطل مدنی برابر با 1800 رطل عراقی دانستهاند.
به این ترتیب، ملاحظه میگردد که در مهمترین نظرات فقهای معاصر، دو برابر دانستن گنجایش رطل مکی نسبت به رطل عراقی، رفع کنندۀ مشکل تعارض در روایات رطل بوده و در خصوص روایات به اصطلاح مساحتی نیز تلاش شده است تا با شیوههای خاص، همچون محاسبۀ تقریبی مقدار کُر به وجب (مانند آنچه که محقق خویی بیان کرده است) و یا شیوههای رایج، مانند بررسی سندی و کنار گذاشتن تعدادی از روایات و یا احتمال وقوع خطا در برخی از روایات، تعارضات مذکور برطرف گردد.