چکیده:
اسلام اندکی پس از ظهور، در تمام کشورهای پیرامون شبه جزیره ی عربستان و حتّی کشورهای دوردست پذیرفته شد و همه ی عرصه های زندگی خصوصی و اجتماعی آنان را تحت تاثیر قرار داد. شبه قاره هند از جمله جوامعی بود که با حضور مسلمانان به شدت تحت تاثیر اسلام قرار گرفته و دچار تغییراتی شد. همراه با گسترش اسلام در هند، مسجد به عنوان مهم ترین عامل فیزیکی و پایگاه اسلامی متاثر از فرهنگ اسلامی بنا گردید. این مساجد هم جایگاهی برای عبادت مسلمانان بود و هم مکانی برای تعلیم علومی مثل فقه و اصول. مساجدی که با تلفیق معماری اسلامی و هندو به جای معبد هندوها ساخته می شد، نقش زیادی در مسلمان کردن هندوها داشت. در این پژوهش، پس از توضیحاتی در مورد چگونگی ورود اسلام به منطقه ی هند، به بررسی نقش مساجد ساخته شده در اسلام پذیری مردم آن منطقه می پردازد. علاوه بر این معماری این مساجد و کارکردهای مختلف آن نیز بررسی خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
سلسله هاي مسلمان حاکم در هند از جمله گورکانيان، اهميت زيادي به مسجدسازي ميدادند و مساجد ساخته شده در آن دوران از معماري باشکوهي برخوردار بود که از سبک هندي نيز تأثير پذيرفته و سبک جديد هندو ـ اسلامي به وجود آمد.
ولي با ورود به هند شکل مساجد با تأثيرپذيري از معماري هندي تغيير يافت بنابراين لازمه ي هر پيروزي مسلمانان، تخريب معابد سلطنتي سلسله هاي مغلوب هندو بود و معابد ساير مراکز هندي بازسازي ميشد و نيز اماکن بزرگ مقدسه و زيارتي و برپايي مساجد و نمادهاي پيروزي که باز نيازهاي مذهبي پادگانهاي مسلمان را برطرف ميکرد، در رأس برنامه ها قرار ميگرفت .
سنت مسلمانان در امر قرار دادن مسجد در مرکز اصلي يک شهر اردويي، در طرح معماري مساجد که توسط قطب الدين آيبک در جلگه ي هند معمول گرديد، بر جاي ماند (منظور مسجد قوت الاسلام دهلي است که به امر قطب الدين آيبک ساخته شد).
اين مسجد باشکوه که در مکان بزرگترين معبد هندوي دهلي در اوايل قرن هفتم هجري بنا شده است قديميترين مساجد اسلامي شمال هندوستان ميباشد که به امر قطب الدين آيبک ساخته شده و دو کتيبه ي فارسي در سر در آن از همان زمان باقي است (حکمت ،١٣٣٧: ١١٨).
مسجد جامع دهلي يکي ديگر از مساجد ساخته شده در اين دوره است که در سال ١٠٦٠ هجري بنا شد.
سبک معماري به کار گرفته شده در اين مساجد سبک اسلامي بود که بعدها از سبک هندي نيز تأثير زيادي گرفته و سبک جديد هندو ـاسلامي به وجود آمد.