چکیده:
امروز به جهت ازدیاد جمعیت و رشد تکنولوژی تولید مواد غذایی از حالت سنتی خارج و بهصورت گسترده و صنعتی انجام می گیرد. شرکتهای بزرگ مواد غذایی در کنار تولید محصول نهایی به تولید افزودنیهای خوراکی به عنوان رنگها، چربی ها، نگهدارنده ها و... تحت عنوان (e-number) اقدام میکنند. برخی از این افزودنی ها از حیوانات حرامی چون خوک یا اجزای حیوان غیر تذکیه شده و ... تهیه میشود که امکان استفاده آن طبق فقه اسلامی مجاز نیست. در فقه گزاره هایی وجود دارد که قابلیت آن را دارد به سان یک قاعده در جهت حل بخشی از مشکلات در این زمینه استفاده گردد؛ از جمله این گزارهها مسئله ای است با نام استهلاک. استهلاک به معنای انعدام عرفی یک افزودنی در شیء ممزوج است به گونه ای که دیگر اسم آن افزودنی بر آن فرآورده صادق نباشد. این مقاله برآن است تا با نشان دادن موارد متعدد استفاده از گزاره استهلاک در فقه آن را در زمره قواعد نوپای فقهی قرار دهد و با استناد فقهی به روایات متعدد آن را استحکام بخشد.
Sayid Mahmud Tabatabayee [2] Ayoub Karami [3] Muhammad Javad Enayati Rad [4] Abstract Nowadays, due to the overpopulation and technology development, producing the edibles is carried out in a large scale and is industrialized. However, food is no longer in production using traditional methods. In addition of producing the edibles, huge food companies produce edible additives as colors, fats, preservatives, and so on and so forth under the name of e-number. Some of such additives are taken from unlawful animals like pig or the limbs of a non-slaughtered animal according to shariah laws which are considered unlawful according to Islamic jurisprudence. There are some propositions in jurisprudence which could act as a rule in solving parts of the problem in this respect, such as the depreciation rule. Depreciation means customary extinction of an additive in the mixed object so as to the name of the additive is not used for the product. Showing different cases of using the depreciation proposition in jurisprudence, this paper is to prove that this rule is among newly developed jurisprudential rules and to enrich it based on different traditions with respect to jurisprudence. [1] Received in 2018-08-23 Accepted in 2019-05-02 [2] Assistant Professor of Mashhad University of Medical Sciences ; E-mail: tabanet@um.ac.ir [3] Assistant Professor of Islamic Knowledge Department at Ferdowsi University of Mashhad; E-mail: akrami-a@um.ac.ir [4] Assistant Professor of Islamic Knowledge Department at Ferdowsi University of Mashhad; E-mail: enayati-m@um.ac.ir
خلاصه ماشینی:
فقط در رسائل شـــهید ثانی در قالب پرسش و پاسخی با این عنوان به تعریف استهلاک پرداخته شده است که به جهت آنکه بهترین و روشن ترین و دقیق ترین تعبیر در باب ارمواکیانسنانظجربیه اطسبتیهق لاک استهلاک است ، عین عبارت ایشان آورده میشود: برموادافزودنی حرام مسئله : چه چیزی از مستهلک در نزد ارباب شرع اراده و قصد شده است ؟ و چه ۱۴۵ زمان استهلاک تحقق مییابد؟ جـــواب: مستهلک آن اســـت که اجزای آن انعدام عرفی یابد به گونه ای که در نزد عرف برای آن اع تباری قائل نباشـــند که در این صورت ، عدم اع تبار شرع ی نیز مترتب میشـــود؛ هر چند اجزای آن باقی و بعض آن اجزا مجتمع باشـــند.
سال پنجم ،شماره پیاپی۱۷ ۱۴۸ نمونه سوم:کتابطهارتبابمطهرات در ذیل قسم ششم از مطهرات )تبخیر دو سوم عصیر عنبی( در مسئله دوم آن آمده اســـت : هرگاه در میان مقداری غوره یک یا دو دانه انگور باشد و آب آن ها گرفته شود و در آن مستهلک شود، آن آب غوره ها نجس نمیشود و به واسطه جوشاندن نیز حرام نمیشود، اما اگر آن دانه انگور در دیگی از خورشت یا غیر آن قرار گیرد و آن آب بجوش آید، خوردن آن حرام و بنابر قول به نجاست خمر، آن آب نجس خواهد بود )یزدی، ١٤٠٩، ١٣٨/١(.