چکیده:
اسطوره یکی از عناصر شکلدهندهی فرهنگ و هویت قومی و ملی جوامع بشری بوده است. بعضی از اسطورهشناسان آن را دینِ تمدنهای اولیه و دوران پیش از گسترش ادیان توحیدی میدانند. اساطیر ملل مختلف جهان با همدیگر همسانی و مشابهاتی دارند. قرار گرفتن اساطیر در مقابل یکدیگر و نبرد سخت و صعب آنان با همدیگر در داستانهایی که امروزه به ما منتقل شده، با تفاسیر متعدد و متفاوتی روبهروست. در شاهنامه فردوسی، شخصیتهای اسطورهای هم دارای اعتباری ویژه هستند و هم در کتب اوستا و پهلوی جنبۀ فرا طبیعی دارند. این مقاله با پرداختن به اسطوره نخستین پدرکشی در شاهنامه میخواهد نشان دهد، اتفاقات منجر به پدرکشی در میان اساطیر شاهنامه و جهان زوایای پیدا و پنهان زیادی دارد، هرچند پدرکشی اساطیر را باید یکی از جنبههای فرا طبیعی آنان دانست. با کنکاش در انگیزههای پدرکُشی و بررسی وجوه افتراق و اشتراک در میان شخصیتهای اساطیری، حماسی و تاریخی ایران و جهان به نظر میرسد که رسیدن به قدرت و پادشاهی دارای بیشترین بسامد است. خدایان در پدرکشیهای جهان غرب دخالتهای آشکاری دارند ولی در جهان شرق این پدیده به دلیل تقدس پدر به ندرت اتفاق افتاده است. همچنین از دلایل دیگر میتوان به جادو، عشق، تحریکات مادرانه و عمدی و غیرعمدی بودن پدرکشیها اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش تلاش خواهد شد تا بر مبناي تاريخ اساطير و تمدن باستاني ايران زمين ، تبار اسطوره ي پدرکشي شاهنامه بررسي شود و با ريشه شناسي نام و نشان اسطوره پدرکشي شاهنامه ؛ به خاستگاه اجتماعي، تاريخي و اساطيري او پرداخته و از ابتداييترين ويژگيها تا تغييرات و عناصري که باعث به وجود آمدن اين اسطوره ها و وجوه شباهت آن ها با معادل هاي خود در جهان است ، پي ببريم .
در شاهنامۀ فردوسي نيز اين عمل شوم با ضحاک شروع ميشود و با مالکه دختر عاشق پيشۀ طاهر غساني ادامه مييابد، سپس خسروپرويز است که در مرگ پدرش هرمز دست دارد و در نهايت شيرويه به عنوان فرزندي ناخلف ، فرمان به قتل خسرو پرويز ميدهد تا آخرين پدرکش شاهنامه حکيم طوس باشد؛ اما در بخش اساطيري که پيشينه و هويت ملي ملل مختلف جهان است از داستان هاي اسطوره اي تمدن سومري تا حماسه هاي ايران و غرب و شرق جهان ، نبرد بين پدر و پسر، نمونه هاي زيادي دارد، هرچند در شرق بيش تر به مرگ پسر و در غرب به مرگ پدر، منجر شده است : «موضوع نبرد پدر و پسر به ريخت هاي گوناگون که در روايات حماسي و افسانه هاي اقوام جهان آمده است .
اما گاهي فرزندان اين پادشان براي رسيدن به قدرت و پادشاهي راه هاي ديگري را انتخاب کرده اند، يکي مانند ضحاک براي رسيدن به شاهي قاتل پدر ميشود و يا نوشزاد در برابر پدرش دست به شمشير شد که در پدرکشي ناموفق بود و خود قرباني انديشه اطرافيانش شد.