چکیده:
لازمه هر حکومتی بعد از شکلگیری و تثبیت، برپایی تشکیلات دیوانی است. مغولان پیش از تشکیل حکومتی متمرکز و گسترده، اقوامی صحراگرد بودند و آموختههایشان متأثر از تمدنهای پیرامون خود بود. آنان در آسیای مرکزی و در همسایگی اقوام متمدن از جمله اویغورها و ختاییان بودند. این نزدیکی و همسایگی، رشتههای ارتباطی بین آنها را در قالبهای مختلف بهوجود آورد. علاوه بر این اقوام، مغولان در همسایگی تمدن بزرگ چین قرار داشتند و با حضور در ایران مختصاتی از تمدن چینی را با خود به ایران آوردند از جملهی اینها میتوان به شیوه وزارت توأمان در ساختار حکومتی ایلخانی را نام برد اگرچه وزارت توأمان در ایران دارای ریشه تاریخی بومی است اما این هماهنگی در وزرات، با فرهنگ چین پیوستگی بیشتری داشت.
این مقاله برآن است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی ریشههای وزارت توأمان در چین و کانالهای ارتباط تمدنی ایران و چین شامل قوم ختا، اویغور و جاده ابریشم که در انتقال پروسه وزارت توأمان از چین به ایران سهیم بودند را مورد بررسی قرار دهد.
Requirement of each state is establishment of the Court after the formation and consolidation. Mongols had been nomadic people before the government was established by them. their knowledge was influenced by the cultures around them. Mongols was in Central Asia and in the neighborhood of civilized nations, including the Uyghurs and Kitan. This proximity and neighborhood created strings of connection between them in various formats. moreover Mongols standed in close neighborhood of great civilization of China and with present in Iran, the coordinates of Chinese civilization brought with them to Iran, specially joint common in administrative structure of Ilkhani. Thought there is the historical origins of joint common in Iran but it, but this harmony in the Ministry cohere the Chinese culture. This article is intended to the originals of joint common in China and the channels of communication Iranian and Chinese civilization, including Kitan, Uyghurs and the Silk Road which are involved and partook in the transfer of joint common from China to Iran.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر این اقوام، مغولان در همسایگی تمدن بزرگ چین قرار داشتند و با حضور در ایران مختصاتی از تمدن چینی را با خود به ایران آوردند از جملهی اینها میتوان به شیوه وزارت توأمان در ساختار حکومتی ایلخانی را نام برد اگرچه وزارت توأمان در ایران دارای ریشه تاریخی بومی است اما این هماهنگی در وزرات، با فرهنگ چین پیوستگی بیشتری داشت.
در فرازهایی از نظام اداری ایلخانی دو وزیر در عرض یکدیگر و در یک منصب بودند، نوعی شراکت در قدرت که لمبتون از آن به عنوان وزرات توأمان یاد میکند و احتمال میدهد میراثی از چین است که مغولان آن را به ایران آوردهاند (لمبتون، 1372: 65).
در پژوهشهای جدید از کلیت ساختار اداری مغول و ایلخانان سخن رفته است، از جمله این آثار میتوان به «وزرات در عهد مغول» نوشته احمد فروغبخش، «تاریخ مغول» نوشته اشپولر، «تداوم وتحول در قرون میانه ایران» نوشته لمبتون، «وزارت در دوره ایلخانیان» نوشته حمید مشعوف، «تعاملات و تقابلات امارت و وزارت در عهد ایلخانان» نوشته علی منصوری «ایران تحت سلطه مغولان: کارآمدی و ناکارآمدی نظام دیوانی دوگانه» نوشته ایگل دنیس، «وزارت در دوره فترت اولیه حکومت ایلخانی: از ارغون تا بایدو» نوشته محسن مرسلپور، «ساختار اداری امپراطوری مغول» نوشته ایی- هاوو، اشاره نمود.
3-2- مغول و ختای به گزارش رشیدالدینفضلاللههمدانی مغولان پیش از کشورگشایی همسایه ختاییان بودند و برخی از یورتهای آن قوم، در صحراهای سرزمین ختای قرار میگرفت و حملات زیادی به آن مناطق انجام میدادند (همدانی، 1338: 1/ 165) در آن زمان ختا سرزمینی با نظام اداری قاعدهمند بود و ختاییان، شمال چین را اشغال و بیشتر مفاهیم و اندیشههای سیاسی خود را از چین اخذ کرده بودند.