چکیده:
از مشهورترین خطبههای نهجالبلاغه که علیرغم حجم اندک از موضوعات متنوّعی سخن گفته، خطبه شِقشِقیّه یا مُقَمّصه است. این خطبه در حساسترین شرایط روحی امام علی با شش بخش یا موضوع مختلف ارائه گردیده است. نظر به همین تنوع موضوع و حجم اندک، کیفیت انسجام در این خطبه میتواند مورد سؤال قرار گیرد. در این پژوهش بر اساس نسخه تکاملیافته از نظریه نظاممندِ هالیدی و حسن در 1985 میلادی و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984 میلادی مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگی انسجامی در پنج بخش نخست خطبة شقشقیه امام علی، به صورت گزینشی و استقرایی به بوته نقد و ارزیابی توصیفی- تحلیلی و آماری گذاشته میشود. نگارنده بر آن است با نگاهی فراجملهای و متنبنیاد، با اتکا به نظریه مذکور، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی و نیز میزان این انسجام را در متن خطبة شقشقیه مشخص نماید. دستاورد پژوهش نشان میدهد علیرغم وجود تفاوتهایی در نسبت عناصر دستوری و واژگانی، خطبه شقشقیه بر مبنای الگوی هالیدی و حسن (1985م) از انسجام متنی بسیار بالایی برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش بر اساس نسخه تکامل يافته از نظريه نظام مند هاليدي و حسن در ١٩٨٥ ميلادي و نيز مفهوم هماهنگي انسجامي که رقيه حسن در سال ١٩٨٤ ميلادي مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگي انسجامي در پنج بخش نخست خطبۀ شقشقيه امام عليع، به صورت گزينشي و استقرايي به بوته نقد و ارزيابي توصيفي- تحليلي و آماري گذاشته ميشود.
بر اين اساس در اين پژوهش بر مبناي نظريۀ انسجام هاليدي و حسن (نسخۀ ١٩٨٥م ) کيفيت انسجام در متن خطبۀ شقشقيه به تحليل گذاشته ميشود و در پايان نيز به پرسش هاي زير پاسخ داده ميشود: ١- آيا متن خطبۀ شقشقيه از انسجام متن و هماهنگي انسجامي برخوردار است ؟ ٢- انسجام متني خطبۀ شقشقيه با رويکرد به الگوي انسجام هاليدي و حسن (١٩٨٥) به چه ميزان است ؟ ٣- عوامل انسجام متن در خطبۀ شقشقيه کدام اند؟ از طرفي شايان توجه است که نهج البلاغه متني جامع است که با قالبي ادبي مفاهيمي عميق را در زمينه هاي مختلف عرضه کرده است .
از جمله نواقص پژوهش ها پيشين در خصوص نهج البلاغه جزئي نگري و عدم بررسي متن و کليت يک خطبه مستقل و مهم است ؛ ازاين رو در اين مقاله با تکيه بر الگوي «انسجام متن » که توسط زبان شناسان متن به عنوان يکي از عوامل متن وارگي مطرح شده است ، تلاش ميگردد انسجام و عناصر انسجامي و ميزان آن در خطبۀ حماسي- سياسي «شقشقّيه » از نهج البلاغه تحليل و کارکردهاي مختلف ابزارهاي انسجام آن شناسايي شود و ميزان اهميت و بسامد کاربرد هر يک از اين عناصر در متن خطبه مشخص گردد.