چکیده:
برنامهریزی شهری از گذشته تا به امروز بیشتر بر اساس توجه به عوامل کالبدی پیش رفته است تا جایی که اساس برنامهها و طرحهای شهرسازی و برنامههای شهری را عمران شهر و فضاهای کالبدی, تحت تأثیر خود قرار داده است. شهر محصول روابط و مناسبات پیچیده اقتصادی و اجتماعی است و ناهمگونیهای فضایی آن بازتاب فرایندهای در هم بافته فرهنگی– اجتماعی و سیاسی– اقتصادی در طی تاریخ در بستر طبیعت بوده است. شناخت الگوی رشد فضایی شهرهای اصلی مناطق و کشورها، برای تدوین سیاستهای مناسب و دستیابی به توسعه پایدار امری اساسی است. دستیابی به این مهم نیز نیازمند استفاده از روشها و ابزارهای مناسب و پیشرفته میباشد. این مقاله باهدف مطالعه رشد و توسعه فضایی شهر گرگان با استفاده از مدلهای تحلیل فضایی و تکنیکهای مربوط به خودهمبستگی فضایی با استفاده از GIS نگارش یافته است. بر این اساس بهمنظور تحلیل توسعه فضایی شهر گرگان فرضیه پژوهشی مطرح شد و به روش توصیفی–تحلیلی ارزیابی شد. بر این اساس از روشهای مختلف آمار فضایی و تکنیکهای خودهمبستگی فضایی ازجمله تحلیل خوشهبندی، ضرایب موران و گری، G عمومی، تحلیل لکههای داغ استفادهشده است. نتایج نشان میدهد که شهر گرگان، الگوی رشد تصادفی متمایل به خوشهای را با شکلگیری دو لکه داغ در بخش جنوب و شرق شهر و یک لکه سرد در بخش شمال تجربه نموده است.
Urban planning has gone from the past to the present day to a greater extent based on physical factors, to the extent that the basis of urban planning plans and urban plans influenced urban development and physical spaces. It's The city is the product of complex economic and social relations and its spatial heterogeneity reflects the processes of widespread socio-economic-cultural-social life in the context of nature in history. Understanding the pattern of spatial development in the major cities of the regions and countries is essential for the formulation of appropriate policies and the achievement of sustainable development. Achieving this also requires the use of appropriate and advanced methods and tools. This article was written with the aim of studying the spatial growth and development of Gorgan city using spatial analysis models and spatial correlation techniques using GIS. Accordingly, in order to analyze the spatial development of Gorgan, a research hypothesis was presented and analyzed through descriptive-analytical method. Accordingly, various spatial statistics and spatial correlation techniques, including cluster analysis, Moran and Gray coefficients, General G, hot spots analysis, have been used. The results show that Gorgan has experienced a cluster-dominated randomized growth pattern with the formation of two hot spots in the southern and eastern part of the city and a cold lake in the northern part.
خلاصه ماشینی:
com@Khodadadmehdi٩١ 29 مقدمه توسعه شهري در سير رو بـه تکامـل خـود از زمـان شـروع تـا بـه امـروز داراي رونـد نسـبتاً متعـادلي بـود (حسـيني و سـليماني مقـدم ، ١٣٨٥: ٢٩-٢٨)؛ امـا تحـولات فرهنگـي -اجتمـاعي و اقتصـادي قـرن ١٩ و ٢٠ متـأثر از مدرنيسـم ، گسـترش سـريع شـهرها و پيـدايش کـلان شـهرها را موجـب شـده و تغييـرات بنيـادي را در سـاختار و سـازمان فضـايي - کالبـدي آن هـا بـه وجـود آورده اسـت (زيـاري ، ١٣٨٢: ١٥١)؛ درواقع يکي از موضوعات حيـاتي قـرن بيسـت و يکـم در ارتبـاط بـا پايـداري شـهر، شـکل شـهر يـا چگـونگي رشـد و توسـعه شـهر در فضـا مـي باشـد (لطفـي و همکـاران ، ١٣٩٢: ١٩٢).
قديري و دستا (١٣٩٢)، در پژوهشي به بررسي تحليل الگوي رشد کالبدي -فضايي شهرها از طريـق آمـار فضـايي در GIS مطالعـۀ مـوردي کلان شهر تهران ، به اين نتيجه رسيده اند که کلان شهر تهران طـي سـال هـاي ٧٥ و ٨٥ الگـوي رشـد تصـادفي متمايـل بـه خوشـه اي را بـا شکل گيري دو لکۀ داغ در بخش جنوب شهر و يک لکۀ سرد در بخش شمال تجربه نموده است .
٥ برابر افزايش يافته اسـت که از اين دهـه رشد بي رويه شهري )Sprawl( رخ داده و تا دهه ١٣٨٥ توسعه و گسترش شهر به صورت پراکنده ادامه يافته است .
(به تصویر صفحه رجوع شود) تصوير ١- نقشه مراحل توسعه کالبدي شهر گرگان روش شناسي و معرفي مدل هاي تحقيق تحليل مدل خودهمبستگي فضايي (Spatial Autocorrelation): در طبقه بندي الگوهاي فضـايي ـ خـواه خوشـه اي ، پراکنـده و تصادفي ـ مي توان بر چگونگي نظم و ترتيب قرارگيري واحدهاي ناحيه اي متمرکـز شـد.