چکیده:
آیهی 17 سورهی احقاف از آنگونه آیاتی است که پیرامون سبب نزول آن دیدگاههای متفاوت در میان مفسران فریقین مطرحشده است. گروهی از مفسران فریقین بر این باورند که سبب نزول آیه، عبدالرحمن بن ابی بکر است که به پدر و مادرش اُف گفت؛ اما گروه دیگر از مفسران فریقین این نگرش را پذیرا نشدهاند و سبب نزول آیه را شخص دیگری دانستهاند. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سبب نزول و تفاوت رأی در سبب نزول و شخصیت مد نظر آیه را در تفاسیر فریقین بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه آن دسته از مفسران فریقین که سبب نزول آیهی 17 سورهی احقاف را عبدالرحمن بن ابی بکر دانستهاند، ناظر بر روایت جابر و مروان بن حکم است؛ اما این روایات دارای اشکالات فراوانی است تا آنجا که روایت اهل سنت -مستند بر سخن مروان بن حکم- برای آنکه با سخنان عایشه در تعارض است از صحت خارج میشود؛ ازاینرو، شماری از مفسران فریقین سبب نزول آیهی 17 سورهی احقاف را گروهی از کافران بیان کردهاند.
Verse 17 of Sura al-Ahqaf is among those Quranic verses about whose revelation objective there have been different views among Sunni and Shia exegesists. A group of Sunni and Shia exegesists believe that Abdul-Rahman ibn Abi Bakr, who did fie his parents, is the revelation objective of the verse. However, another group of Sunni and Shia exegesists disagree with this view, attributing the revelation objective of the verse to another person. The present descriptive-analytical study investigates the revelation objective of the verse, and also the reason that there are different views regarding the verse’s revelation objective and the desired character of the verse in Sunni and Shia exegeses. The findings show that those Sunni and Shia exegesists who believe Abdul-Rahman ibn Abi Bakr is the revelation objective of the verse, rely on the recounting of Jabir and Marwan ibn al-Hakam; however, these hadiths are full of errors. Those Sunni hadiths that are based on Marwan ibn al-Hakam’s saying, are not verified due to the fact that they are not consistent with Aisha’s sayings. Thus, some Sunni and Shia exegesists believe that the revelation objective of the verse 17 of Sura al-Ahqaf is a group of unbelievers.
خلاصه ماشینی:
سمرقندي ، طبراني ، ابن ابي زمنين ، فخر رازي ، ابن ابي جامع و ابن کثير، ثعلبي در تفاسيرشان سبب نزول آيه ١٧ سوره احقاف را عبدالرحمن بن ابي بکر دانسته اند آن زماني که پدرش او را به اسلام دعوت کرد و او رد کرد و صحت اين سـخن زمـاني است که معاويه ، مروان بن حکم را براي بيعت با مردم فرستاد و او گفـت : اي مـردم من به شيوه خلفاي گذشته مي خواهم براي يزيد از شما بيعت بگيرم که عبـدالرحمن اعتراض کرد و گفت اگر چنين شيوه اي شيوه ، گذشتگان است پس چرا پدر من ، مـرا به اين مسند منصوب نکرد و مروان براي پاسخ به اين سخنان عبدالرحمن گفـت تـو بنشين که آيه ١٧ سوره احقاف در مورد تو نازل شـده اسـت در ايـن زمـان عايشـه اعتراض کرد و گفت اي مروان اين آيه درباره کسي ديگـر نـازل شـده اسـت و اگـر بخواهي مـن آن را معرفـي مـيکـنم (سـمرقندي ، ١٤١٦: ٢٨٩/٣؛ طبرانـي ، ٢٠٠٨: ١٢/٦؛ ابـن ابـي زمنـين ، ١٤٢٤: ٣١٤/٢؛ فخـر رازي ، ١٤٢٠: ٢١/٢٨؛ ابـن کثيـر، ١٤١٩: ٢٦٠/٧؛ ثعلبي ، ١٤٢٢: ١٣/٩).
برخي از مفسران شيعه مانند قمي ، فيض کاشاني ، حويزي ، بحراني تنها بر پايه يک روايت منقول از جابر بن عبدالله مي گويند که در آن امام حسين (عليه السلام ) مدح شده و درباره عبدالرحمن بن ابي بکر ذم شده سبب نزول اين آيه را عبدالرحمن دانسته اند که اين روايت از دو جهت سندي و متني داراي اشکالاتي است که اعتبار آن را دچار خدشه ميکند.