چکیده:
یکی از مهمترین ابزارهای روابط انسانی، گفت و گو و بیان سخن میان یکدیگر است، از طرفی دیگر یکی از اهداف قرآن و روایات اهل بیت، هدایت انسانها و نیز تنظیم و تصحیح روابط انسانها با یکدیگر است. از این جهت لازم است که افراد بشر، روابط میان یکدیگر را بر اساس اصول و ضوابطی خاص که از منبعی وحیانی نشأت گرفته، استوار سازند. با نگاهی بر منابع وحیانی، می توان ضوابطی را اصطیاد نمود که انسان ها با بهره گیری و از استعانت از آن می توانند خود را از آفات احتمالی بیان سخن، در امان نگه دارند؛ لذا میتوان ضوابطی را در این حوزه از سه جهت اندیشه، سمع و بصر استخراج نمود تا مورد استفاده جوامع انسانی قرار گیرد. ضوابط احصاء شده در پژوهش حاضر در بُعد ضوابط اندیشه عبارتند از: تکیه بر علم به جای ظن و گمان، جلوگیری از دخالت میل و هوای نفسانی، تأنی، التزام علمی و عملی بر دستورات وحیانی ، اطمینان در عقیده و همچنین ضوابط بیان سخن در بعُد سمع و بصر عبارتند از: عدم پیروی از پیشینیان، پیروی از دستور خداوند و دوری از تقلید کورکورانه .
خلاصه ماشینی:
(الانعام /١٤٨) و به پیامبر خویش میفرماید که بیشتر مردم روی زمین به دنبال ظن و حدس و گمان اند و از حقیقت و علم به دورند: اگر اکثر مردم روی زمین را اطاعت کنی تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد که جز گمان را پیروی نمیکنند و جز تخمین نمیزنند (الانعام /١١٦)؛ بر همین اساس دعوت قرآن و اسلام در حوزه اندیشه و اعتقاد برای علم آموزی تنها راه آن عبور از ظن و گمان است و تنها راه رسیدن به سکون و آرامشِ دانش و آگاهی و حق است زیرا «حق » به معنی واقعیت هر چیز است ، و همه میدانیم که واقعیت هر چیزی جز به علم یعنی اعتقاد مانع از نقیض ، و یا به عبارت دیگر احتمال صد در صد درک نمیشود، و غیر علم که یا ظن است و یا شک و یا وهم ، واقعیت چیزی را نشان نمیدهد، پس هیچ مجوزی نیست که انسان در درک حقایق به آن اعتماد کند، از این رو خدای تعالی هم سفارش به پیروی از علم نموده است همانطور که میفرماید (الاسراء/٣٦) (نک ؛ طباطبایی، ١٤١٧ق .