چکیده:
جیوَکهپوستَکه یکی از متون پزشکی است که به طب آیوروِده تعلق دارد. علاوهبر تحریر سنسکریت از این متن ترجمهای به زبان ختنی نیز موجود است. تحریر سنسکریت بهجامانده مغلوط و عملاً ناخوانا بود تا اینکه باتوجهبه ترجمۀ ختنی آن و دیگر متون پزشکی طب آیوروده مانند سیدّههساره برخی از دانشمندان به بازسازی و تصحیح آن پرداختند. دستنویس جیوَکهپوستَکه دارای 71 برگ است که هر دو تحریر سنسکریت و ختنی را شامل میشود. این متن متشکل از 91 دستورالعمل دارویی است. بهجز یکی از دستورالعملها که در آن پس از هر عبارت سنسکریت ترجمۀ ختنی آن آمدهاست در سایر موارد ابتدا متن سنسکریت آن دستورالعمل آمده و سپس ترجمۀ ختنی به دنبال آن نوشته شدهاست. نخستین کسی که به تصحیح دو دستورالعمل از تحریر سنسکریت این متن پرداخت دانشمندی بهنام هورنله بود. بعدها اِمریک باتوجهبه تصحیح هورنله و ترجمۀ ختنی، دو دستورالعمل فوق را تصحیح کرد و خوانش و ترجمهای بهتر ارائه داد. سرانجام دانشمندی چینی بهنام چِن تمام تحریر سنسکریت را تصحیح و به زبان چینی منتشر کرد. در این نوشته میکوشیم تا باتوجهبه ترجمۀ ختنی، برخی از خوانشهای نادرست چِن از تحریر سنسکریت این متن را تصحیح کنیم.
Jivaka-Pustaka is one of the medical texts that belongs to Ayurveda Medicine. In addition to the Sanskrit version, there is also a Khotanese translation of this text. The Sanskrit version and its Khotanese translation have written in a variety of Brahmi script. The Sanskrit version was very messy and practically illegible until some scholars in view of other Ayurvedic texts, such as the Siddhasara and Khotanese translation of Jivaka-Pustaka started to reconstruction and emendation it. The manuscript of Jivaka-Pustaka has 71 pages and contains both the Sanskrit version and its Khotanese translation. This text is composed of 91 formulae. Except for one of the formula in which, after each Sanskrit phrase, the Khotanese translation of it has been written, in other formulae, first, the Sanskrit text is written and then followed by the corresponding Khotanese translation. The first person who amended this text was a scholar named Hoernle who corrected the two formulae. Afterwards, Emmerick regarding Khotanese translation also revised two formulae. Finally, a Chinese scholar, by name Chen, amended the whole of the text and published it in 2005. In this essay, it would be tried to correct some mistakes of Chen and propose new suggestions for some illegible words.
خلاصه ماشینی:
ازآنجاکه نگارنده (بنگرید به طامه 1393) تحریر ختنی این متن را بهطور کامل ترجمه و با تحریر سنسکریت مقایسه کرده است، برخی بدخوانیها را در تصحیح چن دریافته است که در اینجا پیشنهادهای خود را برای تصحیح برخی از آنها و نیز مواردی را ارائه میدهد که چن نتوانسته است صورت درست آنها را تشخیص دهد.
افزونبرآنکه در این بخش معادل ختنی petcautta «آسیبدیده» این تصحیح را تأیید میکند، در بند 46 همین متن، که دربارۀ رساینه یا همان اکسیر است، در بخش 6 آن عبارت strī-vadyam آمده است که چن در آنجا نیز بهاشتباه صورت مذکور را به strī-vaidyaṃ تصحیح کرده است (بنگرید به Chen 2005: 373).
بنابراین، تصحیح چن از این واژه، یعنی āragvadham «فلوس»، باتوجهبه ترجمۀ ختنی بیمعنی است، اما صورتی که میتوان برای دو واژۀ dvāgtta و avāgnanā پیشنهاد داد که هم بهلحاظ املا و هم معنی در تناسب با ترجمۀ ختنی باشد، svāgni- «آتش ملایم» است و صورت avāgnanā بهخوبی نشان میدهد که این واژه در حالت بایی مفرد صرف شده است.
بنابراین، در اینجا نیز باتوجهبه ترجمۀ ختنی و املای روشن واژه میتوانیم prramīha’rś ta را به prameha-arśaś ca تصحیح کنیم و واژۀ arśas- را، که چن نادیده گرفته است، به متن سنسکریت بیفزاییم.
همچنین، در کتاب سیدههساره، که یکی از دیگر متون مهم آیوروده به سنسکریت است و به تبتی نیز ترجمه شده و بخشهایی از آن به ختنی هم بهجا مانده است، این واژه بهعنوان مترادفی برای گیاه pr̥śni-parṇī- بهکار رفته است (Emmerick 1982: vol.