چکیده:
یکی از پرتنشترین چالشهای بشر امروزی این است که میخواهد دریاید چه
نبازهایی را باید از خدا و دین طلب کند و دین پاسخگوی کدام خواستة بشر
میتواند باشد. اندیشمندان غربی. برای تبیین رابطة خداوند با انسان و چگونگی
«انتظار بشر از دین» اختصاص دادهاند. تلقی ایزارانگارانه و لوازم غیر قابل قبول
معرفتی این رویکرد برون دیشی. بار معدایی منفی را بر طرز تفگر انسان و
پیش فرص های او تحمیل کرده و رابطة حقیقی خدا و اسان در نظام آفرینش را
تقلیل داده و جایگاه خدا و اسان رامعکوس نموده است.
اما رویکرد درون دینی «انتظار دین از بشر» با تاکید بر مباحث جدید کلامی
مبتشی بر انسانشناسی اسلامی و اد فطری, عقلی و علمی. دارای مزایا و
پیامدهای مثبت بوده و با مطرح کردن انتظارات بنیادی و تعالی بخش دین از بشر
در حوزه نظر و عمل همچون اسان ماندن. الهی شدن. فهم حقیقی رابطة دین و
همه
حقبقت ذاتی و واقعیت عینی قرار داده و خدا محوری را جایگرین اسان محوری
مینماید. در این مقاله درصدد تحلیل و تبیین این دو رویکرد مطرح. با استفاده
از منایع و دیدگاه متفکران عقل گرای اسلامی میباشیم.
خلاصه ماشینی:
اما رویکرد درون دینی «انتظار دین از بشر» با تأکید بر مباحث جدید کلامی مبتنی بر انسانشناسی اسلامی و ادلّه فطری، عقلی و علمی، دارای مزایا و پیامدهای مثبت بوده و با مطرح کردن انتظارات بنیادی و تعالیبخش دین از بشر در حوزه نظر و عمل همچون انسان ماندن، الهی شدن، فهم حقیقی رابطه دین و دنیا، کسب علم صائب، تزکیه نفس و عمل صالح، انتظارات بشر را منطبق بر حقیقت ذاتی و واقعیت عینی قرار داده و خدا محوری را جایگزین انسان محوری مینماید.
مقدمه با ظهور اندیشهها و مکاتب اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی انسانبنیاد، علمگرا و دنیامدار، انتظار این بود که بشر متمدّن امروزی، خداگریز و دین ستیز شده، خدایان خود ساخته را در عصر مدرنیته و پست مدرن، جایگزین مناسبی برای خدای ادیان ابراهیمی بداند، اما اینگونه اندیشههای نوین بعد از یک دوران موقّت شکوفایی، رو به افول نهاده، برخی منقرض شده و برخی، سیر نزولی خود را آغاز کردهاند و اعتقادات الهی و دینی ضمن پیشروی، عمق و گستره بیشتری در حیات بشری پیدا کرده و نیاز بشر برای دریافت پاسخی مناسب به مسائل جدید فکری و روحی به دین، نه تنها کاهش نیافته، بلکه افزون نیز شده است (نصر، 1379: 276).
با این رویکرد، مسیر انسان متدیّن از اومانیسم و سکولاریسم و مکاتب مادیگرا جدا میشود (احمدی، 1382: 110-114)، زیرا دین در تقابل با هیچ یک از اموری که به اذن و امر الهی با هدفمندی خاصّی برای بشر بهصورت تکوینی آفریده شده، نیست، بلکه آنها ابزاری برای رسیدن انسان به کمال بوده و خداوند با متون وحیانی و شریعت نبوی، بُعد تکوین را کامل میکند تا راههای انحرافی و گمراه کننده مانع نشود و مسیرهای جدید هدایت آشکار گردد.