چکیده:
ارزیابی اثرات زیستمحیطی در سیاق فرامرزی از جمله تعهداتی است که در قلمرو حقوق بینالملل محیطزیست، در راستای پیشگیری از آلودگی و حفاظت از محیطزیست عمل میکند و سنجش آثار محتمل یک فعالیت یا پروژة پیشنهادی بر محیطزیست کشور/کشورهای دیگر را مقرر میدارد. پس از دیوان بینالمللی حقوق دریاها که بهصراحت این تعهد را عرفی شناخت، دیوان بینالمللی دادگستری نیز در قضایای خمیرکاغذ و سانخوان، آن را بخشی از حقوق بینالملل عام معرفی کرد. نحوة عرفی بودنِ این تعهد مورد اختلاف اندیشمندان حقوقی است، لکن تفاوت نظر عمیقتر بر محتوای آن است. در مقالة پیش رو با استفاده از منابع کتابخانهای و با شیوهای توصیفی تحلیلی به سیر قوامیافتگی تعهد موصوف، نحوة عرفی شدن و محتوای آن میان آرا و اسناد بینالمللی پرداخته شده و نشان داده شد که تعهدِ عرفی به ارزیابی اثرات زیستمحیطی، زمانی ایجاد و آغاز میشود که ریسکی با امکان ورود ضرری مهم وجود داشته باشد. اگر چنین ریسکی وجود داشت، ارزیابی صورت میگیرد. ازاینرو فرایند ارزیابی شامل سه مرحلة ارزیابی اولیه در احتمال ورود ضرر، انجام ارزیابی در صورت تأیید ریسک ضرر فرامرزی و ارزیابی پسینی است که در مرحلة آخر، اطلاعات ارزشمندی برای فعالیتهای مشابه بعدی و واقعی شدن ارزیابیها مهیا میشود.
Environmental impact assessment is an obligation belongs to International environmental law sphere in order to protect the environment which asks states to determine the likely impacts of a proposed activity or project on the environment of another country or countries. The International Court of Justice has introduced it as a requirement under general international law in pulp mills case and San Juan case pursuant to ITLOS’s explicit recognition of customary status of the EIA. Jurists have different opinions on the EIA, like; the way of becoming a customary rule and especially on the content of it. . Based on the descriptive-analytical methodology with the help of library sources, the present article tried to deduce the process of consolidation, customary status and content of this obligation through international judgments/ awards and documents and concluded that this customary obligation establishes when there is a risk of significant adverse transboundary impact. If there is such a risk, assessment is done. So, there are three stages; the preliminary assessment measuring the possibility of transboundary harm, conducting the assessment and the post-project assessment that provides valuable information for similar subsequent activities and the validity of assessments.
خلاصه ماشینی:
٢. مادة ١٤ - ارزيابي اثرات و کاهش آثار زيانبار ١- هريک از کشورهاي عضو در حد امکان و به گونۀ مناسب ، بايد: الف ) روش هاي مناسب در زمينۀ لزوم ارزيابي اثرات محيط زيستي پروژه هاي خود را که ممکن است آثار زيانبار بسياري بر تنوع زيستي داشته باشد، با هدف اجتناب از ايجاد چنان تأثيراتي در پيش گرفته و مشارکت مردمي را آن گونه که بايد در اين روش ها درنظر بگيرد؛ ب ) اقدامات لازمي را انجام دهد تا تضمين کند که پيامدهاي محيط زيستي آن دسته از برنامه ها و سياست هايي که آثار زيانباري بر تنوع زيستي دارند، مدنظر قرار ميگيرند؛ پ ) در زمينۀ فعاليت هاي تحت صلاحيت يا کنترل خود که احتمالا تأثيرات زيانبار بسياري بر تنوع زيستي ساير کشورها يا مناطق ماوراي قلمرو داخلي آن دارند، براساس رفتار متقابل ، با عقد قراردادهاي دوجانبه ، منطقه اي يا چندجانبۀ مناسب ، ارائه و تبادل اطلاعات و مشاوره را تشويق کند؛ ت ) در صورت بروز خطر يا خسارت آني يا کشنده براي تنوع زيستي در منطقۀ تحت صلاحيت يا کنترل ساير دولت ها يا مناطق خارج از محدودة صلاحيت ملي خود فوري دولت هايي را که به طور بالقوه در معرض خطر قرار ميگيرند، آگاه کرده و اقدامات لازم براي جلوگيري يا کاهش خطرها و خسارت يادشده را آغاز کند؛ حفاظت از محيط زيست جنوبگان (٩١) نيز کاملا بر ارزيابي اثرات زيست محيطي در سياق فرامرزي متمرکز شده اند (٢٦٤-٢٥٩ :٢٠١٩ ,Valdez;٥٣٢ :٢٠١٩ ,Yang) که به سبب توجه حقوقدانان به کنوانسيون اسپو، علاوه بر تعريض به آن در متن مقاله ، نکاتي کلي از آن بيان ميشود.