چکیده:
امروزه روش شناسی تهیه طرحهای شهری در کشورهای توسعه یافته عمدتاً مبتنی بر طرحهای سیال شهری است. دشواری پیشبینی آینده ایجاب میکند برنامهریزی شهری حالتی انعطافپذیر داشته باشد در این راستا طرح سیال شهری در فرایند نظام برنامهریزی شهری ایران مطرح گردیدهاست. در کلانشهر تبریز مانند کلانشهرهای دیگر ایران طرح ایستا (جامع) دیگر پاسخگوی نیازهای شهری نیست و طرح توسعه این کلانشهر باید به سمت پویایی و انعطافپذیری گام بردارد. هدف این پژوهش امکان سنجی طرح سیال شهری در برنامهریزی کلانشهر تبریز است. در این راستا فرض اصلی تحقیق بر این است که رویکرد سیال شهری در تهیه طرح توسعه کلانشهر تبریز از نظر قوانین شهرسازی، نظام و ساختار مدیریتی (متمرکز) و عوامل مالی امکان پذیر است. برای انجام پژوهش از روش تحلیلی و توصیفی استفاده شده است. در ابتدا از روش SWOT برای بررسی وضعیت فعلی توسعه کلانشهر تبریز و برای اطمینان از صحت موقعیت بهدست آمده از روش سوات، از مدل SPACE استفاده شده است. در نهایت برای اولویتبندی استراتژیهای حاصل از این دو مدل از مدل QSPM استفاده شده است. بر اساس الویتبندی طرح سیال شهری مناسبترین رویکرد توسعه کلانشهر تبریز است. در نهایت با مدلBSC (کارت امتیازی متوازن) به امکان سنجی طرح سیال در کلانشهر تبریز پرداخته شده که نتایج نشان میدهد که در شرایط فعلی کلانشهر تبریز زمینهها و آمادگی کامل برای بکارگیری رویکرد سیال وجود ندارد و طبق میانگین چهار وجه کارت امتیازی متوازن فقط 39.86 درصد آمادگی بکارگیری این رویکرد وجود دارد. بزرگترین مانع در زمینه هدایت توسعه کلانشهر تبریز با رویکرد سیال فرایند داخلی سازمان است و وجه مالی با40درصد کارایی دومین مانع و وجه نوآوری و یادگیری با 44.44 درصد سومین مانع بهکارگیری رویکرد سیال هستند و فقط وجه شهروندی با 75 درصد وضعیت مطلوبی در بهکارگیری رویکرد سیال شهری دارد.
Nowadays, the methodology of urban plans preparation in developed countries is often based on urban fluid plans. In Tabriz metropolis like other cities of Iran, the static plan (general), no longer can satisfy the urban demands and the developmental plan of this metropolis has to step towards dynamics and flexibility The present research aims to evaluate the feasibility of urban fluid plan in Tabriz planning. In this course, the main assumption of the research is based on the urban fluid approach in preparation of Tabriz development plan in terms of the feasibility of urbanism rules, management system (concentrated) and financial factors. At first, the SWOT method has been utilized to review the current situation of development in Tabriz and in order to assure the accuracy of the obtained situation, the SWOT method from SPACE model has been used. Finally, in order to prioritize the strategies of such two models, the QSPM model was used. It was found that the urban fluid plan is the most suitable plan for Tabriz. Finally, through BSC model (Balanced Score Cart), the feasibility of fluid plan in Tabriz metropolis was evaluated which its results show that in the current situations of Tabriz, there are no fields of general provision to utilize the fluid approach, and based on average of four balanced score cart, only there is 39.86 percent provision for the utilization of the given approach. The major obstacle in the development of Tabriz with fluid approach was the inner procedure of the organization, and financial dimension with 40 percent efficiency as the second obstacle and innovation and learning dimension with 44.44 percent is the third obstacle of fluid approach and only, citizenship dimension with 75 percent has the optimum situation in utilization of urban fluid approach.
خلاصه ماشینی:
با استفاده از روش دلفی مهمترین شاخ صهایی که باید در امکان سنجی طرح سیال شهري با مدل کارت امتیازي متوازن مورد ارزیابی قرار گیرند بررسی شده است.
طبق جدول دسته فرایند داخلی سازمان مؤثرترین شاخص ها براي امکان سنجی طرح سیال شهري در برنام هریزي شهري کلان شهر تبریز و ارزیابی عملکرد برنامه هاي توسعه شهري این کلان شهر را داراست و دسته هاي نوآوري و یادگیري، تراز مالی و شهروند به ترتیب در مراحل بعدي قرار دارند .
در ادامه، با بهر هگیري از ماتریس ارزیابی درونی- بیرونی IE، مشخص گردید که طرح توسعه شهري درکلان شهر تبریز در وضعیت موجود در چه موقعیتی قرار دارد براي اطمینان از موقعیت حاصل از مدلSWOT از مدلSPACE استفاده شده است.
طبق یافت ههاي ماتریس برنامه ریزي استراتژیک کمی QSPM این فرضیه (مناس بترین رویکرد توسعه شهري براي کلان شهر تبریز طرح سیال شهري است) اثبات م یشود .
براي امکان سنجی تهیه طرح سیال شهري در برنام هریزي کلان شهر تبریز به ارزیابی عملکرد تمام برنامه هاي توسعه شهري این کلان شهر تا حال و شرایط حاکم بر توسعه شهر(از نظر قوانین شهرسازي، نظام و ساختار مدیریتی، عوامل مالی و روش مطالعاتی...
نتایج حاصل از مدل BSC در جدول شماره(5) نشان می دهد که وجه شهروندي(57%)تأثیر مثبت و در مقابل وجه نوآوري (44,44%)، وجه مالی (04%) و وجه فرایند داخلی سازمان (0%)تأثیرات منفی در بکارگیري رویکرد سیال شهري در هدایت توسعه کلان شهر تبریز دارند.