چکیده:
تنش بین کشور ایران و رژیم عراق بر سر مرزهای غربی و نیز وقوع انقلاب اسلامی، موجب شد تا وضعیت جدیدی در منطقه پدید آید که در نهایت به جنگ تحمیلی بین دو کشور ایران و رژیم بعث عراق منجر شد. اگرچه جنگ میتوانست به جداسازی بخشهایی از سرزمین ایران منجر شود؛ اما با مقاومت مردم و نیروهای نظامی، ارتش کشور متجاوز به عقب رانده شد و قسمت اعظم سرزمینهای اشغالی همچون خرمشهر در خرداد 1361 آزاد شد. بعد از آزادی خرمشهر، رویکردهای متفاوتی در توقف یا تداوم جنگ شکل گرفت و این ابهام مطرح شد که چرا با وجود اقدامات میانجیگرایانه برای صلح، جنگ پایان نیافت؟ هدف این پژوهش، پاسخ به چرایی تداوم جنگ تحمیلی است که نقش و اهمیت بسیاری در روشنساختن ابهامات و تاریخنگاری جنگ دارد. روش نظری پژوهش براساس نظریه بازیهای «برد ـ باخت» اچ. اف کالاهان است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که دلایل ادامۀ جنگ از ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی و ژئوپلیتیکی برخوردار بوده است و علل ناکامی تلاشهای صلحآمیز، عدم تحقق خواستههای طرفین و بویژه ایران در جنگ بود. شیوه جمعآوری اطلاعات نیز بر اسناد منتشر نشده و مصاحبه مبتنی است
Tensions between Iran and Iraq over the western borders, as well as the victory of the Islamic Revolution, resulted in the outbreak of a new situation in the region, which eventually led to war between Iran and Iraq. Although the war could have caused the secession of some regions of Iranian territory, resistance by Iranian people and military against the invaders pushed them back and most of the occupied territories, such as Khorramshahr, were liberated in June 1982. After the liberation of Khorramshahr, different approaches formed relating whether to continue the war or not, and the doubt arose as to why the war should not end despite mediation efforts for peace. This research is aimed at investigating why the imposed war continued. The results of this investigation can play a significant role in clarifying the ambiguities in the historiography of the war. Theoretical basis of this research is on the theory of "win-lose" games of H. F. Kalahan. The findings show that the reasons for the continuation of the war rooted in various political, economic, military and geopolitical dimensions. The failure of peace efforts was due to non-actualization of the demands of the two countries, especially of Iran. Data collection is based on unpublished documents and interviews are referred for data collection.
خلاصه ماشینی:
در این مرحله برتری نظامی ایران برای حکومت عراق و حامیان آن نگرانیهایی ایجاد کرد به طوری که گفته میشود برای مهار و جلوگیری از پیشروی نیروهای ایرانی به داخل خاک عراق ، پیشنهادهایی از سوی حکام عراق و قدرتهای حامی آن مطرح شد که با عدم استقبال ایران روبه رو میشد؛ بدین منظور ضرورت دارد، همۀ ابعاد تأثیرگذار دربارٔە علل و دلایل تداوم جنگ ، مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد.
البته علاوه بر احساس تکلیف و رسالت انقلابی در تصمیم گیرندگان ادامۀ جنگ ، نوعی اعتماد به نفس قوی که تحت تأثیر پیروزیهای پیدرپی در هشت ماه گذشته بود، بین فرماندهان و نیروهای نظامی به وجود آمد؛ به این ترتیب جنگ برای تأمین اهداف محقق نشده و نیز برای جلوگیری از قدرت یابی دوباره ارتش عراق باید ادامه مییافت ؛ اگرچه این تصمیم تجربه ای برای مسئولان سیاسی و فرماندهان نظامی ایران شد که نباید در اوج گرمای تابستان خوزستان و با باد غرور به حمله دست زد؛ بدین ترتیب راهبرد ایران پس از فتح خرمشهر، تهاجم نظامی و بهره گیری از نیروی انسانی برای اجرای عملیات همزمان در چند جبهه بود تا بتواند عراق را از تقویت نیروها و استحکامات دفاعی خود محروم کند (کردزمن ، ١٣٩٠: ٣٩٥)؛ اما این راهبرد، نتیجۀ مطلوبی به بار نیاورد و ایران نتوانست به اهدافش برسد.