چکیده:
ایمان گمشده بشر و امری قلبی است که فراتر از یک عقیده، در مسیری طولانی و عملی، همراه با ضوابطی معین شکل میگیرد. تحلیل روایی «اثرگذاری متقابل ایمان و روابط اجتماعی»، گویای این است که در مسیر شکلگیری ایمان، شتابدهندههای اجتماعی همچون حُسنِ خُلق وجود دارد که تا حدودی حرکت اشتدادی ایمان را به انحصار خویش درآورده و در فرض حفظ شرایطش، آن را به کمال میرساند. در پژوهش پیشِ رو تلاش بر این بوده تا فارغ از هرگونه پیشداوری، بر اساس ضوابطی نظاممند از فقهالحدیث و معناشناسی و منطبق بر روابط معنایی موجود در متن روایات، تا حد امکان به تبیین مسیر حرکت تحقق ایمان در جامعه پرداخته شود. حاصل آنکه ایمان حقیقتی است که مؤمن با تلاش خویش در چارچوب توکل، تفویض، رضایت، تسلیم و در ضمن تعاملی دوسویه و مؤثر با جامعه ایجاد میکند؛ در اثر چنین تعاملی از یک سو روح ایمان به اوج قدرت میرسد و از سوی دیگر آحاد جامعه بهترین روابط را تجربه و آثار آن از جمله امنیت و آرامش را بهدست خواهند آورد. ولایت در طول این تعامل بوده و حاصل این ارتباط طولی، اتحاد و همدلی میان مؤمنین و جریان اوامر الهی و نفی سلطۀ طاغوت و به تعبیری تحقق تمدن اسلامی و شکوفایی استعدادهای بشر خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
حاصل آنکه ایمان حقیقتی است که مؤمن با تلاش خویش در چارچوب توکل، تفویض، رضایت، تسلیم و در ضمن تعاملی دوسویه و مؤثر با جامعه ایجاد میکند؛ در اثر چنین تعاملی از یک سو روح ایمان به اوج قدرت میرسد و از سوی دیگر آحاد جامعه بهترین روابط را تجربه و آثار آن از جمله امنیت و آرامش را بهدست خواهند آورد.
در این میدان، ایمان حقیقتی سیال در میان کثیری از معانی دارد که ذهن صبور پژوهشگر از تحلیل همنشینها و متقابلهای موجود در متون روایی میتواند تا حدودی به آن دست یابد؛ تحلیلی که از جایگاه عقل شروع شده و ضمن ریشهیابی و کشف حقیقت اولیه ایمان، وارد مسیر اشتدادی آن میشود و با کشف زنجیره رتبهبندی شدت روابط اجتماعی از زاویه دید اهلبیت(، موانع اشتداد را کنار زده و زمینه تمدن اسلامی را فراهم میآورد.
نمودار شمارۀ (1): مربع معنایی حیا (به تصویر صفحه مراجعه شود) د) عنصر مشترک عوامل اشتداد ایمان تحلیل فضای حاکم بر عوامل چهارگانه اشتداد ایمان، عنصر مشترک و اساسی آنها یعنی «ارتباط با غیر» را آشکار میسازد: حسن خلق، بروز رفتار فرد در حین ارتباطاتش است، امانتداری پاسخی است به اعتماد غیر؛ حیا، لحاظ خواست اطرافیان و جلوگیری از برخی افعال در حضور غیر است و صداقت، شجاعتِ اظهارِ حقیقت در حضور دیگران و نترسیدن از عواقب خیالی آن است؛ حاصل آنکه انسان در جایی به ایمان خود کمال میبخشد که از حالت فردی فراتر رفته و به ارتباط با محیط خود میپردازد (نمودار شماره2).
نمودار شمارۀ (3): شروط اثرگذاری عوامل اشتداد ایمان(به تصویر صفحه مراجعه شود) آنچه هدف اصلی از این حرکت ایمانی است تحصیل آرامشی برای عمل به دستورات الهی است تا مؤمن بر اساس آنها بتواند تمام استعدادهای خویش را شکوفا نماید و تا حد امکان تجلی صفات الهی گردد.