چکیده:
ایل کلهر، یکی از بزرگترین ایلهای بومی ایران است و گویش کلهری نیز یکی از گویش های آن - از شاخهٔ زبان های شمال غربی- به شمار میآید. از مطالعۀ واژههای موجود و مستعمل در این گویش(گویش کلهری) چنان برمیآید که این واژهها از چنان قدمتی برخوردارند که پیشینهٔ آنها به زبان فارسی میانهٔ پهلوی میرسد. پارهای از این واژهها در گذر زمان بدون تغییر باقی مانده و پارهای نیز تحت تأثیر دگرگونیهای زبانی، دچار تحولات واکی شدهاند. این مقاله برآن است تا با استفاده از دو شیوهٔ کتابخانهای و میدانی و با رویکرد تحلیلی – توصیفی به بررسی تطبیقی شکل، ساختار و همچنین تحولات واژههای حاضر در گویش کلهری نسبت به شکل پهلوی آنها بپردازد. نمونۀ مورد مطالعه در این پژوهش، گویش کلهری شهرستانهای گیلانغرب و ایوان غرب است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که بخشی از واژهها از لحاظ شکل(لفظ) و معنا عیناً از زبان پهلوی به گویش کردی کلهری انتقال یافته اند و بخشی دیگر نیز در شکل عیناً انتقال یافتهاند ولی معنای آن ها دستخوش تغییر شده است و بخشی نیز واژههایی هستند که در آن ها تحولات واکی(فرایند کاهش، فرایند افزایش، فرایند تبدیل و فرایند واکی دوگانه) روی داده است.
Kalhor tribe is one of the largest and most wide-ranging home-grown people of Iran throughout the history. From the study of existing and used vocabulary in the Kurdish dialect, it appears these vocabularies are of such an age that their background is in Middle Persian or Pahlavi. Some of these words have remained unchanged over time, and some have been affected by linguistic variations. This paper tries to study the structure, and the evolution of the present vocabulary in the Ivyani Kalhor dialect, using the two methods of library and field studying, in an analytical-descriptive approach. From the findings of the research, it has achieved that a part of the vocabulary has been transposed from Pahlavi to the Kurdish dialect (Avon) in terms of form and meaning. The other part is also transmitted in an identical manner, but the meaning of it has been changed. The third group is a lexical word in which the evolution of the sounds (the process of reduction, the process of increasing, the process of transformation and the dual process) has happened.
خلاصه ماشینی:
در این بخش به برخی از این پژوهشها که به نحوی با موضوع این مقاله مرتبطاند و نگارندگان نیز از آنها کمک جستهاند، به اختصار اشاره میشود: - پایاننامهٔ کارشناسی ارشد «تصریف و اشتقاق واژه در گویش کردی کلهری بر اساس صرف زایشی» از علی محمد مرادی(1379)؛ - مقالهٔ «تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی کلهری» از محمد بدخشان و محمد زمانی(1392)، چاپ شده در مجلۀ پژوهشهای زبانشناسی، شمارۀ 8، (1392)؛ - مقالهٔ «غلتسازی واکه به عنوان راهکاری برای رفع التقای واکهها بررسی نمونههایی در کردی کلهری» از مهدی فتاحی، چاپشده در مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شمارۀ 281، (1391)؛ - مقالهٔ «اصطلاحات و واژههای مربوط به اسامی خاص مردان و زنان در گویش کلهری گونه ایوانی» از ناصر ملکی و علیرضا خانی ، چاپشده در مجلۀ گویششناسی ، شمارۀ 7، (1387)؛ - مقالهٔ «بررسی واژههای دامداری در گویش کلهری» از ناصر ملکی، چاپ شده در مجلۀ گویششناسی، شمارۀ 3، (1383)؛ - مقالۀ «فرایندهای واجی در گویش کردی سنقر کلیایی»، از خنجری، سلمان و راشد، محمد تقی، فصلنامهٔ مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، سال ششم، شمارۀ 21، (1397)؛ - مقالهٔ «واژهها واصطلاحات مربوط به انار در گویش کلهری» از ناصر ملکی و داریوش یارمرادی ، چاپشده در مجلۀ گویششناسی، شمارۀ 2، (1383)؛ - مقالهٔ «جستاری در قواعد صرفی و نحوی گویش کردی جنوبی (با بررسی موردی سه زیرگویش خزلی، لکی، کلهری)» از مسلم خزلی و سکینه آزادی، چاپ شده در مجلۀ ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، شمارۀ 2،(1397)؛ - مقالهٔ «فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری» از عالیه کرد زعفرانلو و الهام ثباتی، چاپ شده در مجله جستارهای زبانی،شمارۀ 17، (1393)؛ - مقالهٔ «بررسی رفتار نمود ناقص در زبان کردی گویش کلهری» از فاطمۀ ناصری، چاپ شده در مجلۀ رخسار زبان، شمارهٔ 6، (1397)؛ - مقالهٔ «پیشنهاد الفبا و خطی برای خواندن و نوشتن گویش کردی کلهر» از علیاکبر تقیپور، چاپ شده در مجلۀ چیستا، شمارۀ 69، (1369)؛ - مقالهٔ «تحلیل و توصیف فرایند نرمشدگی در زبان کردی گویش کلهری» از محمد زمانی و ابراهیم بدخشان، چاپ شده در مجلۀ زبانپژوهی، شمارۀ 19، (1395)؛ - مقالهٔ «تحلیل و توصیف فرایند کشش جبرانی در گویش کردی کلهری بر پایه نظریهٔ بهینگی» از ابراهیم بدخشان و محمد زمانی، چاپ شده در مجلۀ زبان و زبانشناسی، شمارۀ 17، (1392).