چکیده:
شاهنامۀ فردوسی زندگینامه، شرح سرگذشت و فراز و نشیبِ حیات و برآمدن و بالیدن قوم ایرانی است و وجوه و ابعاد مهم و ارزندۀ فراوانی دارد. یکی از این ابعاد مهم، چند و چون تدبیر و چارهاندیشی شاهان، پهلوانان و دانایان ایرانی و حتی غیر ایرانی در برخورد با مشکلات، تنگناها، بحرانها و امور مهم و سرنوشتساز است. از این میان نقش پیران و بزرگان ایرانی و تورانی در چارهاندیشیها، انکارناپذیر، بلکه اساسی و تعیینکننده است. در این مقاله، وجوه و ابعاد این چارهگریها را در میان پیران و دانایان اعم از پهلوانان و وزیران بررسی و مقایسه کرده و به نقش زیستبوم و ملیت این افراد در کم و کیف این چارهگریها پرداختهایم. نتیجه اینکه مهمترین جلوههای چارهگری در شاهنامه، در میدان جنگ، تعیین سرنوشت شاهان و حفظ سرزمین و تدبیر فرزندان و وابستگان بازتاب یافته است و در این موارد، پیران ویسه، زال و گودرز هریک در شرایط و جایگاههای مختلف و کم و بیش متفاوت، برای حل مشکلات شاهان، پهلوانان و مردم کشور خود چارهگریهایی کردهاند. چارهاندیشیهای زال بیشتر به حل مشکلات خاندان خود، بویژه رستم و گاه نیز تعیین سرنوشت شاه معطوف است؛ پیران ویسه در برقراری و دوام صلح بین ایران و توران و نیز بازداشتن افراسیاب از تصمیمها و اقدامات نابخردانه، چارهاندیشی کرده و گودرز بیشتر در میدان جنگ چارهگری نموده است.
Ferdowsichr('39')s Shahname is biography, history and vicissitudes of life the Iranian people and the rise of them; and it has very important and valuable dimentions. One of the important aspects, is quality of contraptions, and afterthoughts of Iranian and even non-Iranian kings, heroes and wise men, in dealing with the problems, dilemmas, crises and crucial issues; frome with, the role of Iran and Turan olds and greates remedies is undeniable, but is fundamental and decisive. In this paper, we have survey and compare dimensions and girths of these remedies of old and wise heroes and Ministers, and payed attentions to the role of ecosystems and nationality of these people in quality and quantity of their remedies. The result is that: the most important remedies in Shahname, has reflected in the battle, determination of kings destiny, protection of the Nation, contrivance of children and dependents; and in these cases, Piran of Veise, Zal and Goodarz, each, in diverse and more or less in different cituations, have made remedies to solve the problems of kings, heroes and people of his own country. Zal remedies limited to solve his family problems, especially Rostam and sometimes self-determination of king destiny; Piran of Veise remedies in establishment and continuity of peace between Iran and Turan and prevent unwisely decisions of Afrasiab; and Goodarz’s remedies more limitted to the Battlefield.
خلاصه ماشینی:
نتيجه اينکه مهمترين جلوه هاي چـاره گـري در شـاهنامه ، در ميـدان جنگ ، تعيين سرنوشت شاهان ، حفظ سرزمين و تدبير فرزنـدان و وابسـتگان ، بازتـاب يافتـه است و در اين موارد، پيران ويسه ، زال و گودرز، هريک در شرايط و جايگاه هاي مختلـف و کم وبيش متفاوت ، براي حل مشکلات شاهان ، پهلوانان و مردم کشور خود، چاره گريهـايي کرده اند.
او در جنگي که به خون خواهي سياوش به راه ميافتد، در مراحل نخست ، پيروزيهايي را در برابـر فريبـرز بـه دست ميآورد و عرصه را بر گيو و توس و گودرز تنگ ميکند؛ اما از آنجا که مهـر ايرانيـان را در دل دارد و قلبا راضي به جنگ با آن ها نيست و تنها به سبب نابخردي افراسياب مجبور به اين جنگ شده است ، فرصت ميجويد تا هرچه زودتر و به هر بهانـه اي، جنـگ را پايـان دهد؛ چنان که پس از پيروزي وي بر فريبرز، وقتي که ايرانيـان از او مهلـت مـيخواهنـد تـا سپاهيان خود را براي جنگ مجدد آرايش کنند، او ضمن اينکه به آنان يک ماه فرصت مـي- دهد، از آنان ميخواهد تا ميدان جنگ را ترک کنند و سوي ايران بازگردند.