چکیده:
یکی از صورتهای اعطای پاداش و معافیّت مالیاتی به نظامیان و ارکان دولت، سیورغال بوده که از اواخر سدۀ هشتم تقریباً بهجای اصطلاح پیشینِ اقطاع رواج یافت. استفاده از اصطلاح سیورغال با همین مفهوم تا دورۀ نادرشاه افشار در متون و اسناد دیده میشود امّا هنوز پژوهش فراگیری در این زمینه منتشر نشده است. در این مقاله ضمن انتشار یک سیورغال تازهیاب از دورۀ اوزونحسن، به برخی مباحث مرتبط با این اصطلاح پرداخته شده و شماری از اصلیترین اجزای آن مورد بررسی قرار گرفته است. چون این سیورغال از نوع هودبری بوده است، تعریف این اصطلاح و برخی اصطلاحات و الفاظ حقوقی مندرج در سیورغالها بیان شده است.
One of the forms of granting rewards and tax exemptions to State principal military and civil elements was known as Siyurghal, which from the late 8th /14 century on, received currency nearly replacing the older expression Iqta’. The use of the term Siyurghal with its original denotation can be seen in various texts and documents up until Nader Shah ‘time. Yet, no comprehensive research has been undertaken in this regard. In addition to presenting a newly found Siyurghal surviving from Uzun Hssan’s reign, this study addresses some of the issues related to it, examining several of the most essential aspects of this document. In as much as this Siyurgal is of the Hoodbari type, the definition of this term and some of the legal expressions and words contained in the Siyurghal are also set forth.
خلاصه ماشینی:
یک فرمان سیورغالِ هودبری به زبان فارسی از اوزونحسن آققویونلو در یک مرقّع خطّ و ملاحظاتی در باب گونهها و شیوههای حفظ اسناد در گذشته علی صفری آققلعه 1 چکیده یکی از صورتهای اعطای پاداش و معافیّت مالیاتی به نظامیان و ارکان دولت، سیورغال بوده که از اواخر سدۀ هشتم تقریباً بهجای اصطلاح پیشینِ اقطاع رواج یافت.
یکی از این اسناد که به احتمال بسیار بهدلیل اهمیّت خطّش برجای مانده، یک فرمان «سیورغالِ هودبری» به زبان فارسی است که در پایانِ مجموعهای ارزشمند از آثار خوشنویسان سدۀ هفتم و هشتم هجری (عمدتاً از یاقوت مستعصمی و شاگردان و پیروانش) درج شده و اکنون بهشمارۀ 4116 در کتابخانۀ ایاصوفیا نگهداری میشود.
نیز در یک فرمان ترکی ـ مغولی به خطّ اویغوری از میرانشاه تیموری مورّخ 800ق، که مضمونِ آن به فارسی در پشتِ سند ثبت شده، دو اصطلاح هودبری و سیورغال بهصورت جداگانه بیان شده است: «...
البته در آنجا صرفاً به ادرار به طریقِ هودبری اشاره شده و سخنی از سیورغال یک ملک در میان نیست؛ هرچند ممکن است انعامی که در سند بدان اشاره شده، از طریق اعطای سیورغالِ یک موضعِ دیوانی صورت گرفته و اسفزاری صرفاً مجموع درآمد این املاک را یاد کرده باشد: و مولانا ناصرالدّین عبیدالله را به رسمِ ادرار، هرساله مبلغِ هزار دینار به طریقِ هودبری انعام بر دوام نوشتند (اسفزاری، 1338: 111) مینورسکی که از نخستین بررسیکنندگان اصطلاح «هودبری» است، تقریباً همین مفهوم دائمی بودن را از آن دریافته امّا چون اسناد بیشتری را در دسترس نداشته، از مقدّماتی در مقاله اشاره شده که هیروشی اونو (Hiroshi Ono) یکی از نویسندگان همین مقاله در مقالهای مفصّل به مفهوم هودبری خواهد پرداخت.