چکیده:
پادشاهان قاجار با استفاده از هنر، سعی در به تصویر کشیدن قدرت خود داشته اند، این امر در قالی های مرتبط به آن دوره مشهود است. قالیچه های هوشنگ شاهی، در بین قالی های تصویری دورة قاجار مقام خاصی دارند. حال پرسش این است، کدام عامل فرهنگی باعث استفاده از شاه اسطوره ای ایران، هوشنگ شاه، در قالی های تصویری عصر قاجار شده است. هدف از این پژوهش، شناخت نظام های نشانه ای قالی های هوشنگ شاهی عصر قاجار و بررسی ماهیت این نظام ها می باشد. داده های مورد نیاز این پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری و سپس از دیدگاه مکتب تارتو3 بر اساس نظریة داده بنیاد4، تجزیه و تحلیل شده اند. در این راستا برای کدگذاری باز از روش تحلیل اسنادی و به منظور کدگذاری محوری و انتخابی، روابط بین مولفه ها کشف و دسته بندی شده است. نظام های نشانه ای موجود در قالی ها شامل مواردی همچون نشانه های ویژة دوران قاجار و هوشنگ شاه است که می توان با تحلیل مولفه های به دست آمده از طریق کدگذاری ها و بررسی نظام های نشانه ای موجود در این قالی ها، هویت ایرانی و دینی و روزآمد بودن آنان را استنباط کرد.
خلاصه ماشینی:
مقاله هاي مرتبط با اين موضوع و رويکرد، با ذکر دستاوردها بدين شرح است : علي وندشعاري در مقاله اي با عنوان «اسطورة هوشنگ شاه در قالي هاي تصويري دورة قاجاريه » منتشره در مجلة گلجام (١٣٨٧)، به معرفي نمونه هايي از قالي هاي هوشنگ شاهي پرداخته و سپس به جايگاه هوشنگ شاه در منابع ادبي ايران در پيش و پس از اسلام اشاره کرده است .
رنگ قرمز لباس هوشنگ در برابر يقه و لبة آستين هاي آبي و به خصوص ديوها با لباس آبي بسيار ديده مي شود و محوري بودن شخصيت هوشنگ شاه را افزون بر آنکه از لباس و جثة او مي توان تشخيص داد، از کادري که او را از بقية تصوير جدا کرده و مزين به ستون هاي مورب رنگي و قسمت پايين که گويي تخت پادشاهي است و از همه بارزتر و انسان هاي کوچک و لوتوس هايي که در دو شانة او قرار دارد، مي توان تشخيص داد که او را به عنوان محور و شخصيت اصلي اين تابلو نشان مي دهد.
به طوري که در شاهنامة فردوسي ، بخش پانزدهم ، پادشاهي خسروپرويز آمده است : يکي سخت سوگند خواهم به ماه به آذرگشسب و به تخت و کلاه حتي مي توان برداشت ديگري نيز از اين فرش داشت ؛ سربازاني که در پايين قرار دارند و به فرم و حالت سربازان هخامنشي اند را نشانه اي از انسان هاي بومي ايران دانست و انسان هايي که در بالا قرار دارند را از همان فرنگي ها به حساب آورد که همه در خدمت هوشنگ شاه ، نمادي از شاه قاجار، درآمده اند (عرفان منش ، ١٣٨٧: ١٣٢(.