چکیده:
بروز انواع ریسکها و بحـرانهـای مـالی در فرایند جهانی شدن، ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات بخش مالی را بیش از پیش ضروری نموده است. بانکهای اسلامی به علت ماهیت خاص قراردادهای خود،افزون برریسکهای متداول بانکداری با ریسکهای منحصربهفردی روبهرو هستند که شناسایی و مدیریت آنها ضروری است. مقاله حاضر به شناسایی ریسکهای نظام بانکداری بدون ربا و بررسی روابط بین آنها میپردازد. ابتدا ریسکهای عمومی بانکداری بدون ربا و سپس ریسکهای خاص با توجه به عقود خاص در این نظام شناسایی و با به کارگیری روش ترکیبی دیمتل و مدل سازی ساختاریتفسیری، الگوی مناسب بر اساس نمونه ای به حجم 50 نفر از خبرگان انتخاب شد. یافتهها نشان میدهد ریسکهای نرخ پایه و دولت در بالاترین سطح (چهارم) بهعنوان اثرگذارترین نوع ریسکها در نظام موجود بانکداری قرار دارند. ریسکهای اعتباری، نقدینگی و شریعت، سطح سوم و ریسکهای کفایتسرمایه، قیمت و سرمایهگذاری در ابزارهای مالکانه سطح دوم را تشکیل دادند. سایر ریسکها، در پایینترین سطح قرار گرفتند و تحتتاثیر ریسکهای سطوح بالاتر میباشند.
Today, the process of globalization, followed by a variety of risks, as well as the emergence of financial crises, has emphasized the need for a quantitative and qualitative improvement of the financial sector. Because of the specific nature of their contracts, Islamic banks, in addition to the conventional banking risks, face unique risks that need to be identified and managed. This article identifies the risks of usury-free banking system and examines the relationships between them. first the general risk factors in usury-free banking and then the specific risks were identified with respect to the specific contracts in this system. Using a the combination of Dematel and Interpretive Structural Modeling, a structural model of the risks was presented and the relationships between them were analyzed. it was found that base rate and government risks were ranked as the most influential risks (fourth) . Credit risks, liquidity and sharia, constituted third level, and capital adequacy, price and investment in equity instruments risks were second level . Other risks are at the lowest level and are affected by higher level risks.
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر ریسک زیان بالقوه ای است که یا مستقیما از زیان های درآمد و سرمایه حاصل میشود و یا به صورت غیر مستقیم از محدودیت هایی به وجود میآید که توانایی بانک را برای دست یابی به فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٥١ / تابستان ١٣٩٩ اهداف تجاری و مالی خود کاهش میدهد (کارن ٥، ٢٠٠٥).
در قسمت تجهیز منابع ، با توجه به ماده های سه تا شش قانون بانکداری بدون ربا، سه نوع سپرده در نظام بانکی ایران وجود دارد: سپرده قرض - فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٥١ / تابستان ١٣٩٩ الحسنه جاری، سپرده قرض الحسنه پس انداز و سپرده سرمایه گذاری.
همچنین در قسمت تخصیص منابع ، با توجه به ماده های هفت تا هفده قانون بانکداری بدون ربا، نظام بانکی میتواند وجوه و منابع حاصل از سپرده ها را با استفاده از روش های وام قرض دهنده ، عقود مبادله ای (شامل فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک ، سلف ، خرید دین ، جعاله ، مرابحه ، استصناع )، عقود مشارکتی (سهمی از سود و سهمی از محصول ) و سرمایه گذاری مستقیم تخصیص دهد (ندری و همکاران ، ١٣٩٦).
( شکل ١ ) (رجوع شود به تصویر صفحه) فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٥١ / تابستان ١٣٩٩ الف : انواع ریسک های عمومی در بانکداری بدون ربا ریسک اعتباری: عبارت است از احتمال تعویق ، مشکوک بودن وصول یا عدم وصول شدن تسهیلات ارائه شده به مشتریان .
آن ها ضمن بررسی فصلنامـه اقتصاد مالی شماره ٥١ / تابستان ١٣٩٩ انواع ریسک در سیستم بانکداری اسلامی، روش های مدیریت و کاهش انواع ریسک که مطابق با شریعت اسلام است ، مورد بررسی قرار دادند (حسنی مقدم ، ١٣٨٧).