چکیده:
توسل به ذات اولیا و مقربان درگاه الهی، در طول تاریخ، از اعمال رایج میان مسلمانان بوده است. در این میان، عدهای به مخالفت با این رسم دیرینه برخواسته و با تکیه به برخی دلایل، عمل مذکور را مورد انکار قرار دادهاند. این دلایل به دو قسم تقسیم میشوند: اولا، ادلهای که توسل به ذات را وسیله و مقدمه شرک دانسته و از باب "سد ذرایع" با آن مخالفت کردهاند. دوما، ادلهای که توسل به ذات را از مصادیق بدعت دانستهاند. در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی اثبات میگردد که توسل به ذات، نه مقدمه شرک است و نه از مصادیق بدعت میباشد.
خلاصه ماشینی:
ثانیا، همانگونه که مخالفان ادعا دارند، درج روایت مذکور ذیل عنوان «سوال الناس الامام الاستسقاء اذا قحطوا»، توسط بخاری، دلالت بر این دارد که وی جواز توسل به دعا را از حدیث مذکور برداشت کرده است؛ اما نه از این باب که مراد از لفظ توسل در آن حدیث، توسل به دعا است و صحابه از نبی اکرم6 و عباس، درخواست دعای باران کردهاند؛ چراکه اگر اینگونه باشد، بخاری با این اشکال مواجه خواهد شد که چگونه وی لفظ توسل در حدیث انس را بهمعنای توسل به دعا دانسته است؟ در حالیکه در روایت مذکور، اصلا سخنی از درخواست استسقاء و توسل به دعا به میان نیامده و بحث از توسل به خود نبی اکرم6 است؛ بنابراین همانگونه که ابنحجر، شارح صحیح بخاری ادعا دارد، باید گفت که هدف بخاری از درج روایت انس تحت عنوان مذکور، اثبات جواز درخواست استسقاء از امام و بهعبارت دیگر، اثبات جواز توسل به دعای امام است؛ اما از باب قیاس اولویت و اینکه اگر طلب باران از خداوند متعال با توسل به ذات نبی اکرم6 جایز باشد، بهطریق اولی مقدم کردن رسول الله6 برای استسقاء و طلب استسقاء و دعای باران از او، جایز خواهد بود؛ بهعبارت دیگر، اگر بر ما جایز باشد که ذات ایشان را واسطه قرار داده و از خداوند بخواهیم که دعای ما را بهحق نبی اکرم6، یا جاه و یا منزلت ایشان، مستجاب نماید، بهطریق اولی بر ما جایز خواهد بود که از خود ایشان بخواهیم که برای ما دعا کند؛ چراکه برخلاف توسل به ذات، در توسل به دعا شائبه بدعت یا مقدمه شرک بودن وجود ندارد.