چکیده:
تعبیر «صراط مستقیم» در بیش از۳۰ آیه قرآن آمده است . روایات تفسیری
نیزبه تبیین معنای صراط مستقیم و تعیین مصادیق آن پرداختهاند.
نوشتار حاضر درصدد است مصادیق روایی صراط مستقیم را در آینه روایات
فریقین پیجویی نماید. از همین رو کتاب «التفسیرالاثری الجامع» نگاشته
استاد فقید آیتاللّه محمدهادی معرفت انتخاب گردید. تحقیق پیشرو
مصادیق روایی صراط مستقیم را دردو دسته مصادیق غیربشری و
مصادیق بشری بررسی نموده است. سنجش رابطه آیات صراط مستقیم با
روایات تفسیری فریقین از مزایای این تحقیق است.
خلاصه ماشینی:
رابطه صراط و عبادت اشاره به صراط مستقیم در سه آیه قرآن پس از «فَاعْبُدُوهُ» و در یک آیه پس از «اعْبُدُونی» آمده است: -إِنَّ اللَّهَ رَبِّی وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ (آل عمران:51) در این آیه حضرت عیسی؟ع؟ بنیاسرائیل را اندرز میدهد و عبادت خداوند را صراط مستقیم معرفی میکند.
پنج روایت با این مضمون در التفسیرالاثری الجامع آمده است؛ مانند: -اخرج الطبری عن محمود بن خِدَاش، قال: حدثنا محمد بن ربیعة الكِلابی، عن إسماعیل الأزرق، عن أبی عُمر البزّار، عن ابن الحنفیة، فی قوله: (اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ) قال: هو دین الله الذی لا یقبل من العِباد غیرَه.
با وجود این، آیات قرآن برخی پیامبران را بهطور خاص و برخی را بهصورت جمعی هدایت یافته به صراط مستقیم معرفی مینماید: -پیامبر اسلام؟صل؟ لِیغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّرَ وَ یتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیكَ وَ یهْدِیكَ صِراطاً مُسْتَقیماً (فتح:2) علامه طباطبایی در تفسیر بخش موردنظر آیه (یهْدِیكَ صِراطاً مُسْتَقیماً) به نقل از دیگر مفسران مینویسد: «بعضى گفتهاند: یعنى تو را بر صراط مستقیم ثابت بدارد، صراطى كه سالك خود را بهسوی بهشت مىكشاند.
وَ هَدَیناهُمَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ (صافات:118) برخی مفسران در این آیه صراط مستقیم را به اسلام و برخی دیگر آن را به راهی که بهحق و بهشت میرسد تفسیر نمودهاند.
-انبیاء وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّیاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَیناهُمْ وَ هَدَیناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقیمٍ (انعام:87) طبری در این آیه صراط مستقیم را به راه بدون اعوجاج –که به عقیده وی همان دین اسلام است-تفسیر نموده است.