چکیده:
ناکارآمدی تشکیلات اداری در عصر قاجاریه موضوعی پوشیده نیست، بویژه آن که در واپسین دهه های عمر این سلسله به اشکال مختلف کاملا به چشم می آمد. در مورد قصور یا تقصیر وزارتخانه ها و کارکنان آنها در دهه های نخستین سده بیستم/ دهه های 1320 و 1330 ﻫ . ق اطلاعات کافی در دست است. با وجود این، بی کفایتی اداراتی که تحت نظارت مستقیم شاه قرار داشتند، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر به بررسی سرقت قرآنی منسوب به حضرت سجاد (ع) از درون ضریح امام رضا (ع) اختصاص دارد که تحت مدیریت تشکیلات آستان قدس رضوی قرار داشت. این مورد با داشتن طبیعت دینی، همان گونه که انتظار میرود، خبر داغ مطبوعات گردید (1334-1335 ﻫ . ق). این رویداد همچنین موجب طرح موضوع اداره تشکیلات آستان قدس و نظارت بر آن شد که بیرون از حیطه دولت، از مؤسساتی بود که در حوزه مسئولیت مستقیم شاه قرار داشت. در پی این سرقت کاستی های مدیریتی آستان قدس به گونه ای جدی مورد توجه قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که آنچه رخ داد نتیجه سوء مدیریت مزمن در تشکیلات دینی ـ سیاسی مهم آستان قدس بود که تحت ریاست شخص شاه قرار داشت. اگر چه اطلاع عموم از ناکارآمدی آستان قدس راه را برای اصلاحات ساختاری در این تشکیلات هموار می کرد، این مهم در همان فرصت مناسب محقق نگردید.
The inefficiency of the bureaucratic administration in the Qajar era is not an issue, especially as it was quite evident in the last decades of life of this dynasty in various forms. There is enough information available on the failure or fault of the ministries and their staff in the first decades of the twentieth century/1320s and 1330s AH. However, the incompetence of the offices under the direct supervision of the Shah has received less attention.The present study is concerned with investigating theft of a copy of the Quran writing of which attributed to Imam Sadjdjad (AS) from above the tomb of Imam Ridha (AS) that was under management of Administration of the Shrine of Imam Ridha (AS) or Astan-i Quds-i Radhawi Organization, (1334-1335 AH). Having religious nature, this case, as expected, became the hot news of the press. The incident raised also the issue of managing and overseeing the Astan-i Quds Organization which outside the realm of government, was one of institutions under the Shah's direct responsibility. As a result of this theft, Astan-i Quds management's shortcomings were taken seriously. The findings of the present study indicate that what happened was the result of chronic mismanagement in the important religio-politico establishment of Astan-i Quds, which was headed by the Shah himself. Although public awareness of Astan-i Quds inefficiency paved the way for structural reforms in the organization, this was not realized at the appropriate time.
خلاصه ماشینی:
25 برای نمونه، در 1334 سیدجواد ملقب به ظهیرالاسلام، پسر سیدزینالعابدین امامجمعۀ تهران و ضیاءالسلطنه دختر ناصرالدینشاه، که در 1323 ق/ 1905 م دختر مظفرالدینشاه را بههمسری خود درآورده بود، بهرغم آمادگی برای پیشکشکردن هفتهزار تومان به شاه دراِزای دستیابی به منصب متولیباشی به این سبب به خواستۀ خود توفیق نیافت که رقیب با پرداخت مبلغی بیشتر بر او پیشی گرفته بود (Who's Who in Persia 1923: vol.
27 ظهیرالاسلام در تلگرامی به شاه دربارۀ اقدامات خود آورده است که در زمان تحویلگرفتن مسئولیتش، آستان قدس پرداخت 72هزار تومان نقد، 2200 خروار گندم و 290 خروار جو را بر ذمه داشت و اینکه از آغاز تولیت او تا ربیعالثانی 1335 مبلغ هشتهزارتومان نقد و پانصد خروار گندم از بدهی مذکور پرداخت شده بود (روزنامۀ ایران 2 ربیعالثانی 1335).
عدهای از مقامات بلندپایۀ آستان قدس و اهالی مشهد با ارسال تلگرام از تهران خواستار عزل کامرانمیرزا شده بودند که در آغاز همان سال به حکومت رسیده بود (روزنامۀ ایران 16 محرم 1335).
بدینترتیب، مشکلات تولیتی ظهیرالاسلام به موضوعی برای تقابل مقامات آستان قدس تبدیل شد و افزونبرآن، بُعد عقیدتی نیز پیدا کرد، زیرا انتشار این خبر در مطبوعات واکنش شاه را بهدنبال داشت که نهتنها بهمنزلۀ حاکم کشور شیعه موظف به حفظ و حراست از میراث تشیع، ازجمله قرآن نفیس مذکور بود، بلکه تلگرامهایی از سوی مردم را دریافت میکرد که در آنها پیداکردن قرآن از او مطالبه میشد.