چکیده:
نگرش به عاشوراعاشورا، به مثابه یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ شیعه در دوران معاصر، گونههای مختلفی به خود دیده است. در این میان، دوران مشروطه و پهلوی پربسامدترین گفتمانهای درونامامی را در حوزه مطالعات عاشورایی عرضه کردهاند. جستار پیش رو با توجه به بررسی مقاتل و منابع مطالعات عاشورایی این دوران در پی پاسخ به چرایی شکلگیری گونههای مختلف قرائتها و رویکردها از عاشورا بر اساس روش توصیفی مطالعات آیینی و تحلیل قرائات جامعهشناسیِ متون است. بر مبنای فرضیه این تحقیق شیعیان در حفظ پیامها و پیامدهای این واقعه پس از یک دوره واقعهنگاری، بهتدریج با فاصلهگرفتن از سبک تاریخنگاری و متأثر از جریانهای فکری، تأثیر شگرفی در نوع نگارش مقتل با قرائتها و رویکردهای خاص در ادوار بعدی داشتهاند. یافتهها نشان میدهد تطور گفتمان آیینی در میان جامعه شیعه متأثر از تحولات عصری و جریانهای نوظهور، از عهد مشروطه تا عصر پهلوی و بهتدریج تا انقلاب اسلامی، پایههای شکلگیری قرائتها و رویکردهای جدیدی را فراهم آورده است. رویکردهای چندگانه برگرفته از این عناصر نویافته در مدلهای گوناگونی همچون شهادتطلبی، گرایش سیاسیانقلابی و ... در این تحقیق بررسی شدهاند.
Attitude towards ʿAshura, as one of the most important events in Shiʿite history in contemporary times, has taken different forms. In the meantime, the Mashrutih and Pahlavi eras have presented the most frequent inter-Imamian discourses in the field. The present study seeks to answer the reason why for the formation of different types of readings and approaches of ʿAshura based on the descriptive method of ritual studies and analysis of sociological readings of texts. According to the hypothesis of this research, Shiʿites in preserving the messages and consequences of this event after a period of chronology, gradually distancing themselves from the style of historiography and influenced by currents of thought, have had a tremendous impact on the type of maqtal writing with specific readings and approaches in later periods. The findings show that the evolution of religious discourse in the Shiʿite community influenced by modern developments and emerging currents, from the Mashrutih era to that of Pahlavi and gradually until the Islamic Revolution, has provided the basis for the formation of new readings and approaches. Multiple approaches derived from these newly discovered elements in various models such as martyrdom-seeking, political-revolutionary tendencies, etc. have been studied in this research.
خلاصه ماشینی:
محمد اسفندیاری در کتاب عاشوراشناسی به اهداف قیام امام حسین (ع) و آسیب برداشتهای عاشورایی اشاره دارد اما اثر حاضر به گونهشناسی قرائتها در عصر مشروطه و منابع این دوره پرداخته است.
همانگونه که در تحقیقات انجامشده (همان) عوامل و زمینههای فکری و اجتماعی در ظهور قرائتها و رویکردها از عاشورا تأثیرگذار بوده، شایسته است در این دوره نیز شکلگیری جریانهای فکری و تبدیل آن به جریانهای خرد در کنار اثرگذاری فعالیتهای انقلابی بررسی شود؛ چراکه این جریانها زمینه قرائتهای جدید را در دوره معاصر فراهم کرد، به گونهای که پرداختن به فلسفه قیام عاشورا در آغاز حرکت انقلاب اسلامی، خود منجر به خوانشهای گوناگون از قیام عاشورا شده است.
مصادیق ذکرشده بیانگر توجه مردم به گفتمان سیاسی حاکم بر واقعه عاشورا است که با قرائت سیاسی از آن و الگوبرداری مناسب از جریان عاشورا، امام حسین (ع) را انقلابی بزرگ میدانستند و همه رفتارهای ایشان را سرلوحه خود در مبارزه با ظلم قرار داده بودند (رضایی، 1350: 100-102).
مطهری در حماسه حسینی (مطهری، 1372: 17/122)، علی شریعتی در حسین وارث آدم (شریعتی، 1346: 19/217)، شیخ عباس صفایی در تاریخ سیدالشهدا (صفایی حائری، 1379: 220-221)، شیخ علیپناه اشتهاردی در چرا کتاب هفتساله صدا درآورد؟ (اشتهاردی، 1391: 94) و محمدابراهیم آیتی در کتاب بررسی تاریخ عاشورا (آیتی، 1381: 81) معتقد بودند امام برای شهادت قیام کرد.
We will extract Mahdism from the false claimants, and between these two and the analysis of the content of interviews with Mahdism and media experts, we will explain the desired model of the media to oppose t > Keywords: The Last Time, Savior (Munjī), Mahdī, Media, Claima Phd student of Media Management at University of Tehran, Qom, Iran (Corresponding Author), ahmadsayah@ut.