چکیده:
در عصر اطلاعات و ارتباطات، دنیای حقوق-فقه در ایران امروز نیز بر اثر تعامل فزاینده با فضای سایبری، به ویژه اینترنت و رسانههای دیجیتال اجتماعی ، به طور روزافزونی در تغییر و تحولی کم نظیر است. این پدیده را میتوان نوعی فراگیری دیجیتالی فقه-حقوق تلقی کرد که در ابعاد مختلف خیال آسودن هم ندارد. مقاله حاضر در صدد آن است تا برخی اشکال موجود تعامل میان حقوقدانان فقیه ایرانی، فقیهان سنتی و متکلمان حوزه و دانشگاه با فضای توسعه یابندة سایبری در ایران امروز را واکاوی کند و بکوشد از این رهگذر دورنمایی از آینده این تحولات به دست آورد. مقاله ابتدا این کار را با دقت روی برخی نمونههای واقعی تغییر در فهم فقهی-حقوقی دنبال میکند. پیش فهم مقاله این است که حقوق-فقه ایرانی در پیوندی مستمر با فناوریهای ارتباطی نوین از یکسو، و درگیری مستقیم با مسائل اجتماعی روز مانند موضوعات خاص چندوجهی مانند حقوق بشر و نسبت آن با نظم حقوقی-فقهی خاص جمهوری اسلامی از سوی دیگر، قابلیت تحول جدی دارد. تز اصلی نوشتار این است که هر چه بیشتر امکانات رسانههای آنلاین و دیجیتال در نزد حقوقدانان-فقیهان ایرانی رشد کند، به همان اندازه امکان پدیدار شدن یک تحول پارادایمی در حقوق-فقه ایرانی و اصول تفسیری و استنباطی رایج بیشتر میشود. در توصیف این تحول پارادایمی میتوان گفت تحولی است از حقوق و فقه اسکولاستیک، حکومتی، نامقایسهای و تقریبا بسته به یک فقه و اصول حقوق بشری، مقایسهای، و البته بازتر و پلورالتر از وضعیت کنونی. مقاله حاضر، جا به جا، نماهایی از این تحول را در اینترنت ایرانی برجسته میسازد.
Interrelationships between Understandings of Islamic-Iranian Law and the Development of Cyberspace in Iran Today
The technical and intellectual world of most of the Iranian Muslim jurists is going through a serious change due to increasing interaction with new information technologies, especially internet and social media. This phenomenon can be defined as a kind of ever-digitalization process of law and Fiqh that increasingly is developing in a variety of ways and forms. The article will examine some real cases of changes in jurisprudential understandings due to this phenomenon. It will also explore on forms and qualities of the interactions between Iranian-Muslim legal scholars, Muslim jurists and theologians in the ever-expanding Iranian cyberspace. The underlying assumption of the paper is that Iranian legal and jurisprudential world, in continuous interaction with the new media- while confronting the interconnected social issues like as human rights, is able to develop in a paradigmatic way with the use of cyberspace. Compared to the current situation, this paradigm shift will be a transition from a scholastic, static, governmental and non-comparative legal and jurisprudential knowledge to a more human rights-based, comparative, open and plural one. This contribution elaborates on some scenes of this shift in the Iranian public sphere as reflected in internet.
خلاصه ماشینی:
کلیدواژه: فضای سایبر؛ فضای شبکهای و دیجیتالی شده عمومی، حقوقدان فقیه، فهم فقهی؛ تغییر پارادایم؛ اینترنت ایرانی 1 - درآمد در تاریخ تحول و تکامل علم-فن حقوق در ایران معاصر نادرند استادانی همچون استاد جعفری لنگرودی که موفق شده باشند با "اجتهادی" در خور و در عصری که دسترسی به منابع هرگز مانند امروز به آسانی نبود، از گذرگاه بسته و ناروشن فقه و اصول و فلسفه و کلام و تاریخ و عرفان سنتی، آن گونه که معمولا در حوزههای علمیه تحقیق و تدریس میشده است، راهی اصیل و تا حدودی روشن به حقوقدانی و حقمداری متناسب با زمان و مکان پیش پای ایرانیان گذاشته باشند.
کوتاه اینکه حتا تا همین امروز که با تصویب قانون مجازات اسلامی جدید 1392 تحولاتی مثبت، هرچند مبهم، در این باره صورت گرفته است، کیفردهی اطفال به ویژه کیفر اعدام در خصوص افرادی که درهنگام ارتکاب جرم زیر 18 سال سن داشتهاند، یک موضوع حاد حقوق بشری برای نظام جمهوری اسلامی است.
ir The Relationship between Cyberspace and Developments in Jurisprudential-Legal Understandings in Iran Today Hassan Rezaei Abstract Interrelationships between Understandings of Islamic-Iranian Law and the Development of Cyberspace in Iran Today The technical and intellectual world of most of the Iranian Muslim jurists is going through a serious change due to increasing interaction with new information technologies, especially internet and social media.
Keywords: Cyberspace; Digitalized and Networked Public Sphere, Iranian-Muslim Jurists; Islamic Law; Paradigm Change; Iranian Internet