چکیده:
چکیده
کتاب «جامع الاسرار و منبع الانوار» مهمترین کتاب عرفانی سید حیدر آملی، عارف و مفسر شیعی قرن هشتم هجری است. سید حیدر در این کتاب بنیادی ترین موضوع عرفان اسلامی یعنی «توحید و موحّد» را بر اساس منابع اصیل شیعی یعنی وحی و نقل و عقل مورد تطبیق و اثبات قرار می دهد و کشف ابن عربی (560 ـ 638 ق) در مساله «ولایت» را ناتمام و حاصل تعصب مذهبی قلمداد می کند و با اعتقاد به مراتب سه گانه برای شرع، «شریعت و طریقت و حقیقت» را حقیقت واحد ذو مراتب دانسته و از این روی معتقد می شود ظاهر شریعت شیعه با باطن طریقت و حقیقت اهل الله، یک حقیقت واحد بوده و از هم جدا نیستند و در نهایت عرفان اصیل را در مذهب حقه تشیع منحصر می کند. از این رو یکی از مهمترین انگیزه های تالیف این کتاب تبیین «حقیقت تشیع» و دفاع از حقانیت اعتقادات شیعه بوده است. وی در طراحی تمام مسائل عرفانی از وحی و عقل و کشف بر مبنای تفکر اصیل شیعی با محوریت «ولایت» نبوی و علوی بهره می برد لذا می توان گفت روح حاکم بر این کتاب مشرب و مبانی اجتهادی شیعی است.تحقیق پیش رو مهمترین شاخصه ها و مبانی عرفانی شیعی را با تاکید بر این کتاب ارزشمند از قبیل «اعتقاد به توحید وجودی، اعتقاد به تساوق و عینیت شیعه اثنی عشر با صوفی حقیقی، اتکاء عرفان شیعی بر منبع وحی و نقل، اعتقاد به عقلانیت عرفان شیعی و تطابق ذوق با عقل و ....» در دو حوزه مبانی معرفت شناسی عرفانی و مبانی هستی شناسی عرفانی، استخراج و مورد تحلیل و تبیین قرار داده است.
Abstract:
The book "Jame chr(chr('39')39chr('39'))al-Asrar va manba ‘al-anvar " is the most important mystical book of Seyyed Haidar Amoli, a Shiite mystic and commentator of the eighth century AH. In this book, Seyyed Haidar applies and proves the most fundamental subject of Islamic mysticism, which is "monotheism and monotheistic" based on the original Shiite sources, that is revelation, narration and reason and Ibn Arabichr(chr('39')39chr('39'))s discovery on the issue of "guardianship" Considers it incomplete and the result of religious prejudice and by believing in the three levels of religion, he considers "canon (religious law), religious path, and Truth" as the only hierarchical truth and he believes they are a single truth and are not separate and ultimately limit original mysticism to the right religion of Shiism. Therefore, one of the most important motives for writing this book was to explain the "truth of Shiism" and to defend the legitimacy of Shiite beliefs. In designing all mystical issues, he uses revelation and reason and discovery based on the original Shiite thought with the focus on the prophetic and Alavi " guardianship ", so it can be said that the ruling spirit of this book is the principles of Shiite ijtihad.The forthcoming research, in addition to the most important characteristics and principles of Shiite mysticism, emphasizes this valuable book such as "Belief in Existential Monotheism, Belief in the Equality and Objectivity of Twelver Shiites with True Sufism, Reliance of Shiite Mysticism on the Source of Revelation and Narration, Belief in rationality of Mysticism Shiism and the adaptation of taste to reason and…” In area, the principles of mystical epistemology have been extracted, analyzed and explained.
خلاصه ماشینی:
اعتقاد به خاستگاه علوی عرفان شیعی، تساوق تصوف و تشیع اثنیعشری، تساوق میان عقل و شرع ، تأویل گرایی و تفسیر انفسی آیات شریفه قرآن ، حجیت ظواهر و اعتقاد به توحید وجودی و ذات گرایی عرفانی، ازجمله مبانی معرفتی سید حیدر آملی است .
و براساس این پیش فرض ، سید حیدر در جامع الاسرار و دیگر آثار عرفانی خود به آیات و روایات برای اثبات و استخراج مبانی عرفان شیعی استناد میکند و در کنار آن تاویل گرایی و باطن آیات و روایات راُ بعد دیگری از معارف حقه میشمارد.
آیا آن گونه که عارفان ادعا میکنند، عرفان ، طور و نشئه ای ورای طور عقل است و عقل هیچ گاه به وادی شهود دسترسی ندارد و از فهم و اثبات حقایق شهودی بی بهره است ؟ و به تعبیری عرفان ، عقل گریز است ؟ و یا اینکه شهودات عرفانی و کشفیات باطنی در طور عقل بوده و کاملاً عقلانی هستند و عقل توان اثبات حقایق شهودی را دارد؟ محل دقیق نزاع در این است که آیا آنچه معلوم بالذات برای شهود واقع میشود میتواند عیناً با برهان برای عقل مکشوف شود، به گونه ای که مشهود شهود با معقول عقل یکی شود؟ ارباب عقل و شهود با قبول تفاوت روشی میان عقل و شهود، مبنیبر حصولی بودن روش عقل و حضوری بودن روش کشف (آملی،١٤٢٧ق :٣٤١)، در نحوه تعامل بین آن دو و گستره عقل دو دیدگاه متفاوت دارند: دیدگاه نخست : عقلانیت عرفان سید حیدر آملی در کتاب انوار الحقیقه با رویکردی عقلانی به شرع ، معتقد است شرع همان عقل است و عقل همان شرع .
سید حیدر آملی در آثار عرفانی خود به ویژه در کتاب جامع الاسرار اصول و مبانی معرفت شناختی عرفان شیعی را با استناد به عقل و نقل و کشف استخراج و مستدل کرده است .