چکیده:
درباره علم «اوفاق» متون بسیاری در دنیای اسلام نگاشته شدهاست. این کتابها به نوعی دارای دو بخش محاسبات ریاضی و خواص مربعاتاند که همین بخش اخیر، آنها را شبیه به طلسم کرده و در شمار علوم غریبه جای دادهاست. اوفاق در طبقهبندیهای کهنتر علوم جایی در دانش ریاضی ندارد و در برخی دستهبندیهای جدیدتر ذیل علم اعداد در ریاضیات آمدهاست. منشأ آن هرجا باشد، تدوین و گسترش آن در جهان اسلام صورت گرفتهاست. جز در رسالههای مستقل، عمدتا در متون چنددانشی بدان توجه شده و مربع سهدرسه، در متون دیگر هم، بارها تکرار شدهاست؛ زیرا آن را سبب آسانی زاییدن میدانستند. «سیف اسفرنگی»، شاعر سده هفتم، بارها با وفق و ترسیم آن بر نگین انگشتری مضمون ساخته و به وفق صدتایی بر درفش کاوه اشاره کردهاست که در رسالههای وفق نیز بهندرت دیده میشود، اما در آثار دیگر بیشتر به ذکر مربع سهتایی بسنده شدهاست.
Many texts have been written about "awfaq" in Islamic world. Those books, in a way, have two sections: mathematical calculations and properties of squares, which the latter section has made them look like a talisman and it has placed them among the occult sciences. Awfaq has no place in mathematics in the older classifications, and in some newer categories they are in mathematics. Regardless of its originality, it has been codified and spread in Islamic world. Except in independent treatises, it has been considered mainly in encyclopedias and the three-part square has been repeated many times in other texts as well; Because it was imagined to be effective in facilitating of childbirth. "Seif Asfarangi", the poet in 7th/13th has often made themes by the wafq and drawing it on a ring jewel and he has pointed to the hundredth wafq on the flag of Kaveh, which is rarely seen in the treatises of wafq, but in other texts it is more mentioned the triple square.
خلاصه ماشینی:
»سيف اسفرنگي«، شاعر سده هفتم ، بارها با وفق و ترسيم آن بر نگين انگشتري مضمون ساخته و به وفق صدتايي بر درفش کاوه اشاره کردهاست که در رساله هاي وفق نيز به ندرت ديده ميشود، اما در آثار ديگر بيشتر به ذکر مربع سه تايي بسنده شدهاست .
اما آيا کتابهايي که به طبقه بندي علوم پرداخته اند، اوفاق را به طور رسمي در شمار علوم رياضي قرار دادهاند يا ارتباطي بين آن و »ارثماطيقي« يا دانش اعداد قائل شدهاند؟ با مط العه کشف الظ نون درمييابيم که در اين کتاب، علم رياضي خود چهار قسم است و قسم اول آن يعني ارثماطيقي، خود داراي زيربخش هاي وفق ، حساب هندي، حساب قبط ي، حساب زنجي و عقد اصابع است .
از ديگر آثار مط رح در اين دانش ، کتاب الوفق التام عزالدين زنجاني )سدٔە هفتم ( است ،٤٢ که عمادالدين يحيي بن احمد کاشاني )سده هشتم ( آن را با عنوان اعداد و اوفاق به فارسي ترجمه کرده ٤٣ و در ضمن ترجمه ، مط الب و توضيحاتي از خود بر آن افزودهاست ، هم چنين مقدمه اي در تعاريف آورده تا به ويژه براي مبتديان پرفايده باشد، و انصاف را در هدف خود موفق بودهاست .
١١٦ جز در نفائس الفنون، در رساله اي با نام جدول شرح خواص اعداد وفق ، به شماره ١٣٦٢ در مجموعه فيض الله افندي در کتابخانه ملت )مورخ ٧٤٣ه(، همين 117 شرح درباره اين مربع آمده و گفته شده که نام آن در نزد ابن سينا کنز المعزمين بودهاست .