چکیده:
در متون دینی ایران باستان و به ویژه در ادبیات زرتشتی، دیار سیستان اهمیت شایانی یافته و بارها از این منطقه و مکانهای اساطیری، تاریخی، جغرافیایی و یا افراد مرتبط با آن سخن به میان رفته است. با عنایت به اهمیت این موضوع و نبود پژوهشی جامع در این باره، در مقالة حاضر با روشی توصیفی ـ تحلیلی، رد پاهای دینی و اساطیری سرزمین سیستان در دین زرتشتی بررسی میشود. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان میدهد که این خطّه با سکاها و کیانیان در ارتباط بوده و از آنجا که زادگاه پیامآور دین زرتشتی است، مهد گسترش و تبلیغ این دین و محل ظهور منجیان پایان جهان نیز بوده است؛ همچنین به دلیل جایدادن چندین آتشکده، دریا، رود و کوه مقدس در خود، به عنوان سرزمین ظهور منجیان موعود در این دین، از جایگاه والایی برخوردار است. یادکرد فراوان و گوناگون سیستان در متون زرتشتی، میتواند بازتاب سیمای دینی و اساطیری این سرزمین در این دین باستانی باشد.
In the religious texts of ancient Iran and especially in the Zoroastrian ones, the land of Sistan is of great importance so that its mythical, historical, geographical places and people related to it have been frequently cited. Given the importance of the issue and due to the lack of comprehensive research in this area, by using analytical-descriptive method, the present article attempts to examine the religious and mythological issues related to the land of Sistan covered in Zoroastrian texts. The results of the study show that the Scythians and the Kayanians were associated with this region. Also, since it is the birthplace of Zoroaster, it was the place of the spread and propagation of Zoroastrianism and the emergence of the eschatological saviors. In addition, in these texts, several holy mountains, holy fire temples, holy seas and holy rivers in Sistan are mentioned that show its privileged position in Zoroastrian religion. The frequent mention of Sistan in Zoroastrian texts can be a reflection of its religious and mythological image in this ancient religion.
خلاصه ماشینی:
در متون ديني ايران پيش از اسلام به خصوص اوستا و متون پهلوي به کرّات از آن به عنوان سرزميني مقدس و داراي جايهاي مقدس ياد شده است ؛ مولد زرتشت ، محل تبليغ دين و مظاهر زرتشتي بوده است و منجيان زرتشتي از اين سرزمين ظهور خواهند کرد.
تاريخ سيستان ، سرزمين موعود اثر علياصغر مصطفوي، تاريخ اساطيري ايران نوشتۀ ژاله آموزگار و کتاب هايي که ايران پژوه سرشناس ايتاليايي، گراردو نيولي ١ (از جمله پژوهش هاي تاريخي دربارة سيستان باستان ، زمان و زادگاه زرتشت : پژوهشي دربارة مزداييگري، از زرتشت تا ماني و آرمان ايران : جستاري در خاستگاه نام ايران )، به رشتۀ تحرير درآورده است ، همگي در رابطه با سيستان هستند، ولي با اين حال ، در منابع مزبور اطلاعات جامعي به فراخور موضوع اين جستار عرضه نشده است .
» (جنيدي ١٣٥٨: ١٧٠) در تاريخ سيستان براي اين منطقه نام هاي ديگري چون زاوُل و زرنگ نيز برشمرده شده و دربارة وجه تسميۀ هريک از آن ها نيز مطالبي آمده که البته بيشتر به افسانه شبيه است تا واقعيت .
(مصطفوي ١٣٦١: (58 دريا/ درياچۀ کيانسه : اين درياچه نام ديگر درياچۀ هامون (پورداوود، بيتا: ٢٢١) و از مقدس ترين آب هاي روي زمين در باور زرتشتي است .
ـــــــــــــــــــــــــــــ Nāme Īrān (Arman Iran, an inquiry into the origin of the name Iran).