چکیده:
در محدوده اوجان چای(از زیرحوضه های مهم واقع در دامنه های شرقی کوهستان سهند) علی رغم توجه به نوع خاک و ویژگی های توپوگرافی و اقلیم حاکم ،تغییرات ناشی از دست اندازی انسان به شیب ها و تغییرات کاربری زیاد است . با توجه کندوکاری های ناشی از فرسایش شیاری و بطورکلی آبکندی به نظر می رسدکه تغییرات رواناب به واسطهی تغییر کاربری در محدوده مورد نظربسیار زیاد می-باشد.محدوده مورد مطالعه از محدوده های مرتعی کشور محسوب می شود و اغلب به دلیل اینکه در محدوده های مرتعی کشت و آنهم کشت افراطی صورت می گیرد ،خاک دامنه ها توسط رواناب ها تحت فرسایش شدید قرارگرفته اند.در این تحقیق هدف بررسی نقش تغییرات هیدروژئومورفولوژیکی ناشی تغییرات کاربری در حوضه اوجان چای است . در این تحقیق از مدل L-THIA برای تخمین رواناب ناشی از تغییر کاربری در حوضه استفاده شده است. برای بکارگیری مدل L-THIA ابتدابارش ایستگاه ها تهیه گردیدو ازتصاویر ماهوارهای لندست (سنجنده TM و ETM) و نرمافزار تخصصی L-THIA و Arc Map استفاده شد. با توجه به مدل ارائه شده ،لایه کاربری زمین و گروههای هیدرولوژیکی خاک تهیه گردید.نتایج بررسی ها نشان داد که در سطوحی که تغییر کاربری صورت گرفته ،ارتفاع و حجم رواناب از سال 1988 تا 2018 به دو برابر افزایش یافته است .در حوضه مورد مطالعه ،افزایش وسعت زمین های تحت کشت و تغییرات کاربری زمین از مرتع به زمین کشاورزی به تغییرات هیدروژمورفولوژیکی منجرشده است .
In the drainage basins of arid and semi-arid areas where the ecosystem is not able to recover quickly, extreme care should be taken in land use. The hydrological effects of changes in land use are manifested in the form of changes in runoff depth, minimum flow, maximum flow, soil moisture, and evapotranspiration. Increasing runoff production in a particular area, in addition to increasing the potential for flooding, has other effects. Due to the type of soil and the topographic and climatic characteristics, the hydrogeomorphological changes caused by human encroachment on slopes and land use changes have been high in Ojan Chai area (from the sub-basins located on the eastern slopes of Sahand Mountain). Due to erosion in the slopes of Ojan Chay area, it seems that the changes in the amount of runoff are very large due to land use changes in the area. The study area is one of the rangelands of the country and unfortunately, cultivation is done in an unprincipled manner in the slopes that are not suitable for cultivation. In the coming days, the turbulence of the slopes will intensify and the amount of runoff will increase and the number of destructive floods will increase. Often, the soil of the slopes is severely eroded by runoff due to the extreme cultivation in the rangelands.
خلاصه ماشینی:
/ هیدروژئومورفولوژی ، شماره ی ٢۴، سال ششم ، پاییز ١٣٩٩، صص ١۴۴-١٢٧ Hydrogeomorphology, Vol. 6, No. 24, Fall 2020, pp (127-144) 1* بررسی نقش تغییرات کاربری زمین برتغییرات هیدرولوژیکی سطوح در محدوده کوهستانی، مطالعه موردی : حوضه اوجان چای مریم بیاتی خطیبی استاد گروه سنجش از دور و GIS، دانشگاه تبریز، ایران وصول مقاله : ١٣٩٩/٠٥/٢٠ تأیید نهایی مقاله : ١٣٩٩/٠٧/٢٧ چکیده درحوضه های زهکشی که بدون توجه به توان اکولوژیکی به شدت مورد استفاده قرارگرفته و در آنها بدون عنایت به توان شیب های طبیعی و نوع خاک به تغییرات کاربری اقدام شده است ، آشفتگی های شدیدی در سطح دامنه ها رخداده است .
با توجه به این که محدوده ی مورد مطالعه مهم ترین مرکز دامپروری و محل کشت محصولات کلیدی بوده و در سال های اخیر تحت آشفتگی های زیادی قرار گرفته و میزان وقوع سیلاب ها و میزان فرسایش افزایش بافته است ، لازم است که توان زمین در رابطه با نوع کاربری ها و تغییرات فرسایش مورد مطالعه قرار گیرد.
/ شکل (١): موقعیت منطقه ی (محدوده ) مورد مطالعه Fig (1): The study area ٢-٢-روش تحقیق برای شبیه سازی آثار تغییر کاربری یک منطقه یا حوضه ی آبریز، مدل های هیدرولوژیکی زیادی وجود دارد که مدل L-THIA یکی از آنهاست .
نتیجه بررسی ها با مدل مورد استفاده و نتیجه نهایی حاصل از این تحقیق در محدوده ی حوضه اوجان چای نشان می دهد که بخش عمده علت افزایش ارتفاع و حجم رواناب ، تغییرات کاربری زمین در این حوضه بوده است .