چکیده:
در این پژوهش سعی شده با تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی و سیستمهای تصمیمگیری چندمعیاره (MCDM)، مناطق با درجات مختلف ریسک سیلاب جهت استقرار پایدار جمعیت در سطح هر یک از شهرستانهای استان خراسان رضوی شناسایی شوند. بدین منظور، ابتدا دادههای 6 پارامتر موثر شامل حداکثر دبی با دوره بازگشتهای 2، 3، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 ساله حاصل از خروجی نرمافزار HEC-HMS، تراکم زهکشی، کاربری اراضی و پوشش گیاهی، CN، شیب و نفوذپذیری منطقه مورد مطالعه، در محیط نرمافزار GIS آماده سازی گردید. سپس با استفاده از روش ANP و مقایسه زوجی به ترتیب وزن هر معیار و وزن کلاسهای هر لایه در نرمافزار Super Decision محاسبه شد. سپس با استفاده از توابع تحلیل نرمافزار GIS، کل محدوده برای هر یک از معیارهای تعیین شده پهنهبندی شد .در نهایت، با تلفیق نقشههای پهنهبندی شده براساس وزن از روش ANP نقشه نهایی در پنج کلاس سیلخیزی خیلی کم تا سیلخیزی خیلی زیاد تهیه شد. نتایج نشان داد مساحت شهرهایی که در معرض سیلخیزی با درجه خیلی زیاد هستند همچنین نتایج پهنهبندی ریسک سیلاب با دوره بازگشت 2 ساله در سطح کل استان نشان داد که بیش از 86 درصد مناطق دارای سیلخیزی کم و خیلیکم، 2/12 درصد مناطق متوسط و 8/1 درصد نیز از لحاظ سیلخیزی در درجه زیاد میباشد. در حالیکه نتایج پهنهسیلابی در دوره بازگشت 200 ساله نشان داد که 3/41 درصد سیلخیزی کم، 4/31 درصد سیلخیزی متوسط، 3/13 درصد سیلخیزی زیاد و 1/14 درصد سیلخیزی خیلیزیاد را در سطح کل استان شامل میشود.
In this study, by combining GIS and multi-criteria decision making systems (MCDM), areas with different degrees of flood risk for sustainable settlement of the population in each of the cities of Khorasan Razavi province have been identified. For this purpose, first 6 effective parameter data including maximum discharge with 2, 3, 5, 10, 25, 50, 100 and 200 year return periods obtained from HEC-HMS software output, drainage density, land use and Vegetation, CN, slope and permeability of the study area were prepared in GIS software environment. Then, using ANP method and pairwise comparison, the weight of each criterion and the weight of the classes of each layer in Super Decision software were calculated, respectively. Then, using GIS software analysis functions, the whole range was zoned for each of the specified criteria. It was prepared a lot until the flood. The results showed that the area of cities that are exposed to very high floods and the results of flood risk zoning with a return period of 2 years in the whole province showed that more than 86% of areas with low and very low floods, 2 12% of the areas are moderate and 1.8% are high in terms of flooding. While the results of flood zone in the 200-year return period showed that 41.3% low flood, 31.4% moderate flood, 13.3% high flood and 14.1% very high flood in the whole province.
خلاصه ماشینی:
, / شکل (١) نقشه ی سیاسی استان خراسان رضوی Figure (1) Political map of Khorasan Razavi provin ٣-٢- مواد و روش ها در این پژوهش پس از تعیین حدود منطقه ، با تکمیل نقشه ها و اطلاعات مورد نیاز از جمله حداکثر دبی سیلاب در دوره ی بازگشت های مختلف ٢، ٣، ٥، ١٠، ٢٥، ٥٠، ١٠٠ و ٢٠٠ ساله (نتایج خروجی حاصل از نرم افزار HEC-HMS)، و لایه های کاربری اراضی و پوشش گیاهی که با کمک تصاویر ماهواره ایی و گوگل ارث تهیه شد، و سپس شیب منطقه با کمک مدل رقومی ارتفاع موجود و با قدرت تفکیک ١٠ متر پردازش شده ، و لایه ی نفوذپذیری و CN حاصل تلفیق نقشه ی کاربری اراضی و گروه های هیدرولوژیک خاک تهیه شده است ، و لایه ی تراکم زهکشی با استفاده از نقشه ی شبکه ی آبراهه از نقشه ی ١:٢٥٠٠٠ سازمان نقشه برداری استخراج گردیده است و شاخص تراکم شبکه ی زهکشی از طریق دستور line density در محیط GIS محاسبه شده است و داده های حداکثر دبی سیلاب با دوره ی بازگشت های مختلف محاسبه شد و سپس وزن نهایی هر لایه (خروجی حاصل از سیستم تصمیم گیری ANP و نرم افزار Super Decision محاسبه شده است ) بر آن اعمال میگردد و همه ی لایه ها در مـحیط GIS با هم تلفیق شده است در نهایت نتایج پهنه بندی ریسـک سیلاب ، با شناسایی مناطق با درجات مختلف ریسک از لحاظ سیل خیزی، استقرار جمعیت در هر یک از محدوده ها با توجه به دوره ی بازگشت های مختلف برای هر یک از زیرحوضه ها و مرز شهرستان ها تعیین می گردد.