چکیده:
مقامات حمیدی و گلستان سعدی از کتابهای بسیار مهم در ادب فارسی در دو دورۀ متفاوتاند که شباهتهای ساختاری و محتوایی آنها، مطالعۀ تطبیقی آن دورا از چشماندازهای گوناگون روا میدارد. در این مقاله که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته است با بهرهگیری از تحلیل محتوا، به درون مایهها ومضامین عرفانی این دو کتاب و بررسی تطبیقی آنها توجه شده است و شباهتها و اختلافهای آن دو بیان گردیدهاند. حمیدی و سعدی با برگزیدن قالب داستان و بهرهگیری از اصول داستاننویسی کوشیدهاند تا هنر نویسندگی خود را نشان دهند و رغبت خواننده را برای مطالعۀ اثرشان برانگیزند. این دونویسنده درعین هنرآفرینی درگزینش ادبی و داستانی، رگههایی از عرفان را دخیل میسازند و مفاهیم، مضامین و درونمایههای عرفانی در صحنههای این داستانها و تأثیر فضای معنوی، اخلاقی، عرفانی و ادبی بر شخصیتها، تشابهات آثارآنها را تحقق میبخشد؛ با این تفاوت که در گلستان رنگ عرفانی بیشتر و نمایانتر از مقامات حمیدی است. در مقامات تنها یک مقامه آشکارا در تصوف خودنمایی میکند و در همین مقامه میتوان نظرگاه عرفانی حمیدی را جستجو کرد.
The authorities of Hamidi and Golestan Saadi are very important books in Persian literature in different periods, whose structural and content similarities allow a comparative study of that period from different perspectives. In this article, which is organized in a descriptive-analytical way, by using content analysis, the mystical themes and themes of these two books have been considered and their comparative study has been done, and their similarities and differences have been stated. By choosing the format of the story and using the principles of storytelling, Hamidi and Saadi have tried to show their writing skills and motivate the reader to read their work. These two writers, while creating art in literary and fictional choices, incorporate traces of mysticism and realize the similarities of mystical concepts, themes and themes in the scenes of these stories and the influence of spiritual, moral, mystical and literary atmosphere on the characters. The difference is that in Golestan, the mystical color is more in line with Hamidi's authorities. In the authorities alone, there is an obvious authority in Sufism.
خلاصه ماشینی:
این دونویسنده درعین هنرآفرینی درگزینش ادبی و داستانی، رگههایی از عرفان را دخیل میسازند و مفاهیم، مضامین و درونمایههای عرفانی در صحنههای این داستانها و تأثیر فضای معنوی، اخلاقی، عرفانی و ادبی بر شخصیتها، تشابهات آثارآنها را تحقق میبخشد؛ با این تفاوت که در گلستان رنگ عرفانی بیشتر و نمایانتر از مقامات حمیدی است.
هدف مقالۀ پیشِرو شناخت درون مایهها ومضامین عرفانی در مقامات حمیدی و گلستان است تا از رهگذر آن بتوان شباهتها و تفاوتهای این موضوعات را دریافت.
به غیرازموردمذکوربه ویژه دربررسیهای عرفانی، بررسی تطبیقی میان مقامهنویسی سعدی که در گلستان جلوهگر است، با دیگر آثار مقامهای همچون مقامات حمیدی، کمتر صورت گرفته است، بهویژه آنکه بررسی تطبیقی میان این دو اثر تاکنون انجام نشده است.
در مقالۀ حاضر میکوشیم تا با بررسی تطبیقی درون مایهها ومضامین عرفانی در گلستان و مقامات حمیدی بر غنای پژوهشهای تطبیقی میان این آثار مقامهای بیفزاییم.
در این تقسیم بندی مقامات حمیدی را به پنج دسته تقسیم میکند و دسته دوم آن را مقاماتی نام میبرد که جنبه عرفانی و فلسفی بر آن غالب است و در آن نویسنده از معلومات خود در عرفان و تصوف بیش از موضوعات ادبی استفاده کرده است مانند مقامۀ ششم در جنون که در آن تعبیرات عرفانی دقیقی درباره اصطلاحات تکلیف، عشق، عالم مجاهده، عالم مشاهده و جز آن طبق عقیده صوفیان آورده است و مقامه هشتم در آداب سفراست که در آن نیز، نویسنده تحت تاثیر اطلاعات عرفانی و دینی خود بوده و مقام دوازدهم در تصوف که در آن درباره علت کبودپوشیدن صوفیان و جواز غنا و سماع در طریقت آنان سخن گفته است و بالاخره مقام پانزدهم درعشق است و آن نیز مقامهای عرفانی است.