چکیده:
موضوع مقالۀ حاضر بررسی ارتباط طراحی صحیح محلات شهری و میزان معنویت ساکنین میباشد. با توجه به کمرنگ شدن میزان پایبندی برخی افراد به موازین شرعی در سطح شهر و از سوی دیگر اثرات مستقیم کالبد شهر در نحوة رفتار افراد، برآنیم که در راستای طراحی محلات شهری که کوچکترین جزء تقسیمات مدنی، بعد از واحد همسایگی هستند، الگویی مبتنی بر مبانی اسلام ارائه دهیم، که مانند خود این شریعت فرازمانی و مکانی بوده و با ایجاد بستری مناسب در هر محله، نهایتا به اصلاح رفتار کلیة شهروندان منجر شود. بدین ترتیب که فضای هر محله الهام بخش یاد خداوند بوده و تفکر «عالم محضر اوست» را زنده کند.
به منظور ارائة این الگو به صورت همه جانبه، محله را در بخشهای مختلفی در نظر گرفته و ایدههای طراحی خود را در هر قسمت ارائه نمودهایم. این تقسیم بندی عبارت است از: محدودة محله، مرکز آن، کاربریها، شبکة معابر، نحوه جرمگذاری (به لحاظ سطح اشغال، تراکم، اندازه، جهت تقسیمات بلوک و...) و زیباسازی (از نظر مصالح بافت، رنگها، جدارهها، تابلوها و...).
یهدف هذا المقال إلی تقدیم نموذج مبتن علی المبادئ الإسلامیة فی مجال تصمیم الأحیاء المدنیة التی تعد کأصغر جزء فی التقاسیم المدنیة بعد الجوار و ذلک بسبب تقلیل مدی التزام بعض المواطنین للمعاییر الشرعیة فی البلد من جانب و الأثر المباشر لهیکل المدینة علی کیفیة تصرفات وسلوک الأشخاص من جانب آخر. هذا النموذج کنفس الشریعة لاتحدد بالمکان والزمان بل بعد توفیر أرضیة تتناسب کل حی، یسفر إلی تعدیل تصرفات وسلوک المواطنین حیث یلهم کل حی ذکر الله ویتم إحیاء فکرة «العالم محضر الله» فیه. وفی صدد تقدیم هذا النموذج کتخطیط شامل، تم تقسیم الأحیاء المختلفة و تقدیم اقتراحات تصمیمیة فی کل قسم. یشمل هذا التقسیم علی حدود الحی، ومرکز الحی، والاستخدامات، وشبکة الممرات، وأسلوب التجریم (من حیث مستوی المساحة، والکثافة، واتجاه مجموعة الأبنیة و...) وکذلک التجمیل (من حیث مواد النسیج، والألوان، والقشر، والألواح وما شابه ذلک).
The present article studies the relationship of proper designing of urban neighborhoods with the level of spirituality of the inhabitants. Due to weakening of fidelity of some people to religious rites in cities in addition to the direct effects of the body of cities upon the behavior of persons, we are to present a pattern based on Islamic foundations for designing urban neighborhoods as the smallest portion of civil divisions, following neighboring unit. The pattern just like the religion, is beyond the time and place and, providing an appropriate ground in any neighborhood, ends to correcting the behavior of all citizens. Thus, the atmosphere of each neighborhood inspires God’s remembrance and revives the concept of “This world is the presence of God.”.
To present this pattern in all aspects, we have considered neighborhood in various parts and have introduced our designing ideas in each part. The distribution is as follows: the limit of the neighborhood, its center, utilities, passage grids, mass method (as for the occupation level, accumulation, size, block division direction, ...) and embellishment (as for texture materials, colors, walls, signs, …).
خلاصه ماشینی:
با توجه به کمرنگ شدن میزان پایبندی برخی افراد به موازین شرعی در سطح شهر و از سوی دیگر اثرات مستقیم کالبد شهر در نحوة رفتار افراد، برآنیم که در راستای طراحی محلات شهری که کوچکترین جزء تقسیمات مدنی، بعد از واحد همسایگی هستند، الگویی مبتنی بر مبانی اسلام ارائه دهیم، که مانند خود این شریعت فرازمانی و مکانی بوده و با ایجاد بستری مناسب در هر محله، نهایتاً به اصلاح رفتار کلیة شهروندان منجر شود.
اما با توجه به موضوع مقاله علاوه بر استفاده از منابع قرآنی و روایی از مقالاتی مانند «الگوی پیشنهادی محله با مرکزیت مسجد» نوشتة محمدرضا پورجعفر و علی پورجعفر و «تجلی هویت اسلامی در طراحی محلات جدید بر اساس مؤلفههای اسلامی» نوشتة محمد رحیم رهنما، مهدی وفایی و رضا صمدی بهرهگیری شده است که البته سعی شده ضمن ایجاد تقسیمبندی متفاوت، تا حد امکان مطالب تکمیل گشته و از زاویة جدید به موضوع نگریسته شود، همچنین خاصیت میان رشتهای موضوع، با تأکید بیشتر بر مبانی اسلامی، مورد اهتمام باشد.
به این منظور از لحاظ طراحی باید به نکاتی که در ادامه خواهد آمد توجه نمود: مسجد باید روی محور اصلی محله دورنمایی زیبا و جذاب را ارائه دهد، به گونهای که با عبور از کوچههای اصلی بتوانیم این بنای شریف را ببینیم و فضای روحانی آن را درک نماییم (پور جعفر، 1391، ص22و23) و شاید به همین دلیل است که در روایت نورانی امام علی( که قبلاً بیان گردید حریم مسجد چهل ذراع تعریف شده است و همانطور که میدانیم هر ذراع نیم متر است پس فضایی در حدود بیست متر پیرامون مسجد که میتواند به سرانة فضای سبز اختصاص یابد؛ برای گشادگی فضا و ایجاد دید و منظر مناسب به مسجد پیشنهاد میگردد.