چکیده:
آیات 68 و 69 سوره نحل به فرآیند تولید یکی از نعمتهایی که محصول وحی الهی به زنبور عسل است، پرداخته است. مهمترین فراز این آیات، کاربست واژه وحی نسبت به زنبور عسل است. در چیستی و چگونگی این وحی نظرهای مختلفی مطرح شده که جنبه حشره بودن زنبور بر بسیاری از این نظرها سایه افکنده و سبب گرایش برخی از مفسران به نظرهایی مانند غریزی بودن این نوع از وحی شده است. در مقاله حاضر ضمن گزارش و نقد دیدگاههای مختلف مفسران در این باره به تبیین نظر مختار پرداخته است. نظر مفسران در خصوص وحی به زنبور عسل، ذیل دو دسته عمده وحی رسالی و غریزه حیوانی مطرح شده است. بر پایه نتایج بهدست آمده: وحی در این آیه ارتباطی با اعمال غریزی زنبور عسل ندارد، بلکه این وحی از سنخ وحیای است که خدای متعال به انبیاء(ع) فرستاده که به احتمال زیاد همراه با قول خاص حیوانات است.
Verses 68 and 69 of chapter An-Nahl deal with the process of producing one of the blessings that is the product of divine revelation to bees. The most important part of these verses is the use of the word revelation in relation to bees. There are various views on what and how this revelation takes place. The insectan aspect of the bee has overshadowed many of these views and has caused some commentators to tend to views such as the instinctive nature of this type of revelation. In the present article, while reporting and criticizing the different views of the commentators in this regard, the author has tried to develop and explain his own opinion. The commentatorschr ('39') opinion regarding the revelation to the bee is discussed under the two main categories of prophetic revelation and animal instinct. Based on the results obtained, the revelation in this verse has nothing to do with the instinctual actions of the bee, but this revelation is of the type of revelation that God Almighty sent to the prophets (AS) , which is almost accompanied by a special talk to animals.
خلاصه ماشینی:
سؤال اين پژوهش اين است كه مقصود از وحي در اين آيه چيست؟ چرا خدا لفظ وحي را در اينجا بهكار برده است؟ آيا آنگونه كه برخي بيان كردهاند؛ مقصود از وحي همان غريزه حيواني است؟ يا اينكه مفهوم متفاوتي دارد؟ نسبت اين وحي با وحياي كه به انبيا^ شده چيست؟ معناي لغوي واژه وحي وحي در لغت به معاني: سرعت (فراهيدي، 1410: 3 / 320)، كتابت (جوهري، 1410: 6 / 2519)، صوت (ابنفارس، بيتا: 6 / 93)، اشاره سريع (راغب اصفهاني، 1412: 858)، آنچه كه به ديگري القا كني تا بفهمد (فيومي، بيتا: 2 / 651)، القاي پنهاني مطلب به ديگران (ابنمنظور، 1414: 15 / 379) و كلام پنهان (فيروزآبادي، 1426: 4 / 460) آمده است.
دسته دوم: وحي از سنخ وحي رسالي برخي مفسران وحي به زنبور را در سلسله وحي رسالي برشمرده و با تكيه بر اينكه ماهيت وحي الهي تفاوتي ندارد و تنها تفاوتي كه ميتوان قائل شد در خصوص مخاطبان وحي است؛ به تفسير اين فراز از آيه پرداختهاند.
بنابراين وحي الفعل بودن اگر به همان معناي هدايت غريزي و تسخير باشد، نقدهايي كه بر آن نظرها گفته شد بر اين نظر نيز وارد است، اما اگر به معناي وحياي باشد كه از سنخ وحي به انبياء^ و اولياء است ميتواند قابل پذيرش باشد.
لذا با توجه به مقدماتي كه اثباتكننده متكلم بودن خدا، وجود قول در غير انسانها (حيوانات) و امكان تكلم حيوانات است و يافتههاي علمي جديد درباره زنبور عسل نيز مويد اين امر است، ميتوان اين نظر را نزديكترين ديدگاه به واقع دانست.