چکیده:
با تاسیس حکومت عباسیان و ثبات سیاسی، خلفای عباسی به تشویق و ترغیب هنرمندان و گسترش هنر در زمینۀهای گوناگون همت گماردند. وزیران عباسی که خود خوشنویسان زبردست و ماهری بودند زمینه سامان بخشیدن به خطوط اداری را در دارالخلافه فراهم آوردند و در سایه توجهات آنان و کاهش دغدغههای اقتصادی هنرمندان، خوشنویسان مطرحی در این عصر پا به عرصه ظهور نهادند. این پژوهش بر آن است که با مطالعه متون تاریخی تاثیر وزیران دربار عباسی در گسترش و پیشرفت هنر خوشنویسی از عصر خلافت سفاح تا پایان خلافت الراضی (132-329 ق) را مورد بررسی قرار دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که وزیران در این دوره اغلب از میان کاتبان دربار به وزارت خلفای عباسی منصوب میشدند و با در دست داشتن قدرت سیاسی و حمایت اقتصادی از هنرمندان خوشنویس و تربیت آنان زمینههای خلق خطوط ظریف و بدیعی را در قرون سوم و چهارم ه. ق فراهم آوردند. روش کار در این پژوهش از نوع توصیفی –تحلیلی است و با تکیه بر متون تاریخی سامانیافته است.
With the establishment of the Abbasid caliphate and their political stability, the Abbasid caliphs made a great effort for encouraging the artists and the spreading of art in various fields. The Abbasid ministers, who were skilled calligraphers, paved the way for the organization of administrative writing lines in the Dar al-Khalafah, and in the shadow of their attention and the reduction of the economic concerns of the artists, prominent calligraphers emerged in this era. This study aims to investigate the influence of the ministers of the Abbasid court in the development of calligraphy from the rise of the Safachr('39')ah caliphate to the end of Al-Radhi caliphate (1329-329 AH) by reviewing the historical texts. The obtained results indicated that the ministers of this era were often appointed from among the court scribes and by having political power and economic support for calligraphers and their training, they provided the grounds for the creation of delicate and original lines in the third and fourth centuries AH. The research method is a descriptive-analytic study organized based on historical texts.
خلاصه ماشینی:
نتایج پژوهش حاکی از آن است که وزیران در این دوره اغلب از میان کاتبان دربار به وزارت خلفای عباسی منصوب می شدند و با در دست داشـتن قـدرت سیاسی و حمایت اقتصادی از هنرمندان خوشنویس و تربیت آنان ، زمینه های خلق خطـوط ظریف و بدیعی را در قرون سوم و چهارم قمری فراهم کردند.
هنر خوشنویسی از نیمـه هـای قـرن دوم قمـری بـا روی کـار آمـدن عباسیان به صورت هنری بدیع و زیبا مورد توجه قرار گرفت و خوشنویسان در ایـن دوره در سایۀ حمایت خلفای عباسی و وزیران آنان به پـرورش ذوق و هنـر خـویش پرداختنـد.
مقاله هایی مانند «ابن مقله مخترع خط » از حسـین بهشـتی (١٣٢٤)، «ابـن مقلـه شیخ الخطاطین » از ادیب کمال الـدین (١٤١٨ق )، «احـوال خطـوط اسـلامی در آغـاز قـرن چهارم هجری و ظهور ابن مقله » از بدیع الله دبیری نـژاد (١٣٤٨)، «بحـران وزارت در عصـر دوم عباسی و نقش ابن مقله » نوشتۀ سید احمدرضا خضری (١٣٧٩) و کتاب هایی بـا عنـوان وزیر مثلث از حسن وزیری (١٣٨١)، ابن مقلـه از علـی اکبـر ولایتـی (١٣٩٠) بـه نگـارش درآمده است که در این پژوهش ها تنها به عملکرد ابن مقله وزیر مشـهور عباسـی در هنـر خوشنویسی پرداخته شده است .
یکی از دلایل عمدٔە بی اعتنایی وزیران به هنـر خوشنویسی در این دوره ، شرایط سیاسی حاکم بـر دربـار و عـزل و نصـب هـای پـی درپـی وزیران بود که مجالی به آنان برای حمایت های مالی و معنوی از هنرمندان و پرداختن بـه هنر خوشنویسی نمی داد.