چکیده:
مسئلۀ جانشینی رسول خدا(ص) را میتوان پرچالشترین مسئله میان شیعه و اهل سنت از آغاز تاکنون دانست که زمینۀ شکاف عمیق میان آنان را پدید آورد. عالمان شیعه معتقدند که امامت امری الهی بوده و به دلایل وحیانی فقط حضرت امیر(ع)، جانشین پیامبر(ص) معرفی شده است. در مقابل، عالمان اهل سنت افزون بر غیرالهیدانستن امر خلافت، ابوبکر را به اقتضای همصدایی اکثر صحابه در سقیفۀ بنیساعده، خلیفۀ پیامبر(ص) معرفی میکنند. در این میان، گروهی از عالمان اهل سنت میکوشند تا وجاهتی وحیانی نیز به خلافت ابوبکر ببخشند؛ ازجمله باید به فخررازی اشاره کرد که در تفسیر خود، در این زمینه قلمفرسایی کرده است. او با صدیقانگاشتن ابوبکر و برشمردن او جزء گروه صدیقان با توجه به آیۀ 69 سورۀ نساء و برداشت خود از آیات ششم و هفتم سورۀ فاتحه مبنی بر معرفیشدن صدیقان به عنوان پیشوا و مقتدا، مدعی خلافت ابوبکر شده است. در مقالۀ پیش رو با بررسی مقدمات و دلایل قیاس فخررازی، مشخص میگردد علاوه بر اینکه نمیتوان ابوبکر را صدیق نامید و او را از گروه صدیقان برشمرد، تلازمی میان صدیقبودن و منصب امامت و پیشوایی مردم وجود ندارد. بنابراین بر اساس آیۀ صدیقین نمیتوان مدعی خلافت ابوبکر شد.
یمکن اعتبار مسألة خلافة رسول الله؟ص؟ من أکثر القضایا تحدیا
البدایة وحتی الآن، مما خلق أرضیة لصدع عمیق بینهما. یعتقد علماء الشیعة أن الإمامة
للرسول؟ص؟.
أمر إلهی ولأسباب وحیانیة لم یعرف سوی أمیر المؤمنین؟ع؟ خلیفة
ومن ناحیة أخری، فإن علماء أهل السنة، بالإضافة إلی تجاهل الأمر الربانی فی شأن
للنبی؟ص؟ بمقتضی إجماع أکثر الصحابة علیه فی سقیفة
الخلافة، یقدمون أبا بکر خلیفة
بنی ساعدة.
فی طیات ذلک حاول مجموعة من علماء أهل السنة إعطاء صبغة وحیانیة لخلافة أبی
بکر؛ ومنهم الفخر الرازی،الذی تعرض إلی ذلک فی تفسیره.
فقد ادعی خلافة أبی بکر من خلال عده من الصدیقین، المنصوص علیهم فی الآیة
69 من سورة النساء، وتفسیره للآیة السادسة والسابعة من سورة الفاتحة أن الصادقین
یقدمون قادة للملسمین.
یقوم هذا المقال بدراسة مقدمات وأسباب هذا القیاس لدی الفخر الرازی، ویوضح أنه
بالإضافة إلی عدم إمکانیة عد أبی بکر من الصادقین، لا توجد أی ملازمة بین کونه من
الصادقین وبین الخلافة والإمامة. وعلی أساس ذلک لا یمکن اعتبار آیة الصدیقین دلیلا
علی خلافة أبی بکر.
The question of succession to the Prophet Muhammad has since been one of the most controversial issues dealt with between Shiites and Sunnis. While Shiite scholars hold that imamate, especially the imamate of Imam Ali has been a topic to be decided on only by Allah, the Sunnis disregard the Divine decision and believe in certain superiority for Abu Bakr. Among such Sunnis, Fakhr al-Din al-Razi is one of them. Viewing Abu Bakr as one of the truthful (siddiqin), he is regarded as one of those in whose case certain Quranic verses, i.e., al-Nisa, 69, and al-Fatiha, 6-7, are revealed. Based on other arguments, not only is it illogical to regard Abu Bakr as one of the truthful, but there is no connection between being a truthful and assuming the significant role of leadership of the community. Therefore, the claim for Abu Bakr's caliphate is rejected outright.