چکیده:
ازجمله رفتارهای بینفردی انسان، رفتار حمایتی است که سالها روانشناسان اجتماعی پیرامون آن به تحقیق پرداختهاند. اما سوال اینجاست اگر در منابع اسلامی بخواهیم پژوهشی درباره رفتار حمایتی انجام دهیم، با چه مفاهیمی باید سراغ آیات و روایات رفت؟ بنابراین هدف این پژوهش، دستیابی به مفاهیم مرتبط با رفتار حمایتی و انواع رفتار حمایتی در منابع اسلامی است. بدینمنظور، با روش توصیفی تحلیلی، با استفاده از تعریف رفتارحمایتی در روانشناسی و مفاهیم اخلاق اسلامی در حیطه رفتارهای بینفردی به سراغ منابع اسلامی رفته و مفاهیمی را که حاوی چند قید از قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی بودند، استخراج گردید که تعداد آنها به ۲۸ مفهوم رسید و ارتباط این مفاهیم با رفتار حمایتی براساس قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی، تبیین گردید. سپس برای بهدست آوردن روایی محتوا، از شاخص روایی محتوا CVI استفاده شد، برای این منظور، پرسشنامهای که در آن قیود تعریف رفتارحمایتی، مفاهیم استخراج شده، تعاریف آنها و نوع ارتباطشان با رفتارحمایتی در روانشناسی، درج گردیده بود، تهیه و به ۷ کارشناس ارایه گردید. در نهایت با توجه به نظر کارشناسان، ۲۳ مفهوم ارتباطشان با رفتارحمایتی در روانشناسی تایید گردید. براساس مفاهیم مورد تایید کارشناسان، میتوان گفت رفتار حمایتی به حمایتهای مادی و غیرمادی تقسیم میشود و سپس حمایتهای مادی به مالی و خدماتی و غیرمادی به عاطفی و شناختی تقسیم میگردد.
Supportive behavior is a behavior that is aimed at helping others just because of philanthropy and benevolence and not for a particular benefit. The aim of this study is identify supportive behavior and its methods from the perspective of the Qur'an and psychology. The research method in this research is content analysis. By referring to psychological and Islamic sources, the authors have studied the related concepts and identified different supportive behaviors based on the documents in these sources. The findings of study show that supportive behavior takes three forms: financial, emotional and behavioral; also the findings of study show that from the point of view of Islamic sources, supportive behavior is prohibited only when it strengthens the enemies and their enmity with Islam or when it strengthens negative traits such as laziness and feelings of humiliation. Supportive behavior methods include: cognitive supportive behaviors, emotional supportive behavior, and behavioral methods of supportive behavior. In another classification, the methods of supportive behavior from the perspective of the Quran can be divided into practical and verbal.
خلاصه ماشینی:
بخش دیگری از تحقیقات مربوط به بخشش و عفو است، ایمانی فر و همكاران (1391) به بررسی مفهوم و انواع بخشش از دیدگاه روانشناسی و قرآن کریم؛ رحیمی و سليماني (1395) به نقش بخشش در پایداری زندگی اجتماعی؛ زمانی (1395) به بررسی جایگاه عفو در آموزههای دین و پیامدهای آن در زندگی فردی و اجتماعی افراد؛ لسانی فشارکی (1396) در بررسیهای خود به مفاهیم عفو و صفح و قلمرو آنها در اسلام پرداختهاند، البته باید توجه داشت پژوهشهای مذکور پیرامون ایثار، بخشش و عفو بهطور مستقل از رفتار حمایتی و بدون عنایت به ارتباط یا عدم ارتباط این مفاهیم با رفتار حمایتی صورت گرفتهاند.
بنابراین سؤالات پژوهشی این تحقیق این است در منابع اسلامی، چه تعداد مفهوم مرتبط با رفتار حمایتی میتوان استخراج کرد؟ نوع ارتباط آنها با رفتار حمایتی چگونه است؟ آیا مفاهیم مرتبط با رفتار حمایتی محدود به 10 مفهوم (آذربایجانی و همکاران، 1390، ص333) مذکور است؟ و در نهایت براساس مفاهیم مورد تأیید کارشناسان بتوان تقسیمبندی را برای انواع رفتار حمایتی در منابع اسلامی ارائه کرد.
در این روش با توجه به قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی و مفاهیم اخلاقی موجود در کتب اخلاق اسلامی (در قرآن و روایات) در حیطه روابط بینفردی، در آیات و روایات مفاهیمی را که حاوی چند قید از قیود تعریف رفتار حمایتی در روانشناسی بودند، استخراج گردید و آنها را مفهومشناسی کرده و ارتباطشان را با رفتار حمایتی مورد تحلیل قرار داده شده است.