چکیده:
نوشتار پیش رو کوشیده است تا در چارچوب برنامة کمینهگرا (چامسکی، 1995 و 2001)، جایگاه ساختاری عنصر پرسشی آیا را در زبان فارسی تبیین نماید. بدینمنظور، نخست به ردّ این فرضیه پرداخته شده است که عنصر پرسشی آیا در این زبان در جایگاه هستة گروه متمّمنما در ساخت سلسهمراتبی جمله قرار دارد (لطفی، 2000 و 2003)؛ سپس، از شواهدی همچون رفتار توزیعی متفاوت عنصر آیا در مقایسه با سایر عناصر نمودنما، کاربرد همزمان آیا با این عناصر، جایگاه ساختاری گروه نفی و نیز تعامل وجه با نمود درراستای ردّ فرضیهای بهره گرفته میشود که گروه نمود را بهمثابة فرافکن بیشینة دربرگیرندة عنصر پرسشی آیا قلمداد کرده است (رقیبدوست، 1993). در ادامه، پیشنهاد میشود که عنصر پرسشی آیا با فرایند ادغام بیرونی، در جایگاه هستة گروه پرسشی قرار گیرد تا ضمن بازبینی مشخّصة ارزشگذارینشدة [پرسشی] موجود بر روی این هسته و همچنین برآوردهساختن ملزومات ترتیب خطّی زبان فارسی، خوانش پرسشی جمله را نیز فراهم نماید.
The present paper aims to determine the position of the Q-particle ‘aya’ in Persian within the Minimalist framework (e.g. Chomsky, 1995, 2001). To this end, first, evidence is provided against the idea that the Q-particle ‘aya’ is in the head of the Complementizer Phrase (CP) (Lotfi, 2000; 2003). Then, the paper employs some pieces of evidence including the different distributional behavior of ‘aya’ compared to the mood markers, their co-occurrence in the sentence, the hierarchical position of the negation marker as well as the interaction of the modality and mood to argue against the hypothesis that assigns ‘aya’ to the Mood Phrase (MoodP) (Raghibdoust, 1993). Following that, it is proposed that ‘aya’ is placed, by external merge, in the head of the Interrogative Phrase (IntP), aiming to check and value the unvalued [Q] feature on this head, satisfy the requirements of the linear order of Persian, and derive the interrogative interpretation of the clause.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور، نخست به ردّ این فرضیه پرداخته شده است که عنصر پرسشی آیا در این زبـان در جایگـاه هسـتۀ گروه متمّم نما در ساخت سلسه مراتبی جمله قرار دارد (لطفی، ٢٠٠٠ و ٢٠٠٣)؛ سپس ، از شواهدی همچون رفتار توزیعی متفاوت عنصر آیا در مقایسه با سایر عناصر نمودنما، کاربرد هم زمان آیا با این عناصر، جایگاه ساختاری گروه نفی و نیز تعامل وجه با نمود درراستای ردّ فرضیه ای بهره گرفته میشود که گروه نمود را به مثابۀ فرافکن بیشینۀ دربرگیرندٔە عنصر پرسشی آیا قلمداد کـرده اسـت (رقیـب دوسـت ، ١٩٩٣).
L. Cheng در زبان های دیگر، میتوان عنصر ello در ساردنی ١ (دل مار وارنل ٢ و دیگران ، ٢٠١٥: ٣٢١)، عنصـر ya در زبان هوپی ٣، عنصر )ka(no- در زبان ژاپنی و عنصر ci در زبان کره ای (چنگ ، ١٩٩١: ٢١) را نام برد؛ امّا در مورد عنصر پرسشی آیا در زبان فارسی از یک سو، این فرض مطرح شده است کـه ایـن عنصـر، نقش عنصر متمّم نما٤ را ایفا کرده و بنابراین جایگاه آن در هستۀ گروه مـتمّ م نمـا٥ (گـروه منظـوری در 6 چارچوب فرضیۀ متمّم نمای انشقاقی ٧) واقع است (لطفـی، ٢٠٠٠ و ٢٠٠٣) و از سـوی دیگـر، فـرافکن بیشینۀ مرتبط با این عنصر در ساخت سلسله مراتبـی جملـه ، فـرافکن گـروه نمـود٨ تلقّـی شـده اسـت (رقیب دوست ، ١٩٩٣).