چکیده:
ورزشهای سنتی هر جامعه برخاسته از نوع زندگی والزامات آن، اخلاقیات و ارزشها و اعتقادات و هنجارهای حاکم بر آن و درکل، فرهنگ آن جامعه میباشد که پس از خلق شدن در فرهنگ آفریننده نیز موثر میافتد. در این بین هر فرهنگی بسته به ساختارعلمی و نظری خود، ورزشهایی را میطلبد که زاییده شرایط خاصی بوده و موجب شکلگیری و تقابل فرهنگ جامعه میشود.
نقش زورخانه و پهلوانان ملی و مذهبی ما ایرانیان که درتمامی ادوار تاریخ، چه قبل از اسلام و چه بعد از ظهورآفتاب اسلام، نه تنها به لحاظ نام، بلکه به خاطر عناصر اجتماعی و اعتقادات درونی که در آنها یافت میشود و هم به سبب شکل و هیئتی که برآنها حاکم است دقیقاً از فرهنگ جامعه گذشتهی ما تاثیر پذیرفته است. در ایران از همان آغاز تربیت تن و روان با مسولیت اخلاقی همزاد و همراه بوده است. پاسداری از نوامیس و ارزشهای ملی و قومی ومذهبی دربرابر بیگانگان بدنی نیرومندرا طلب میکند. این امر بدون درک مسولیت اخلاقی در قبال دفاع از اعتقادات و اصول اخلاقی نمیتوانست عملی گردد. نظر به این که ورزش باستانی درزورخانه حلول نموده است و نهاد زورخانه هر چه باشد ریشه در باورهای مذهبی دارد. لذا پهلوانان در حلقهی محبت گود زورخانه که منتسب به مولا علی (ع) است دور هم جمع شده تا خود را قوی و آمادهی مبارزه با متجاوزان و ظالمان نمایند.
در اینجا به لحاظ عنوان مقاله برآنیم ورزشی که با یاد خدا و نام علی (ع) عجین شده و در و دیوار زورخانه رنگ و بوی اسلامی دارد، پهلوانانی را که در طول تاریخ در نشر فرهنگ زورخانه در عتبات نقش ایفاء نمودهاند با مصداقهای عینی عنوان نماییم.
وقتی پهلوان ابراهیم قرهداغی دربین راه عتبات از پهلوان عبادالله کشتی میخواهد، پهلوان نصیحت کرده که مبادا در بین راه از پهلوانان کشتی بخواهی، برو نجف در زورخانه از پهلوانان کشتی بخواه.
درماجرای سامرا ستارخان پس ازدیدار با آیتالله میرزای شیرازی در زورخانه نجف با پهلوان دشتگیر افراد خود را گلچین میکند. و یا پهلوان آسید حسن رزاز درپنج سالی که درحوزه درس آیتالله آخوند خراسانی تلمذ میکند و مرشد قزوینی که ارادت خاصی به پهلوان داشت به عتبات رفته به زورخانه رونق بیشتری میبخشد. تاجایی که پهلوان آسیدحسن پس از غلبه بر پهلوانان ممالک عرب و عثمانی از دست ملک فیصل پادشاه عراق نشان درجه یک مزین به تیمثال علی (ع) دریافت میکند. و یا پهلوان حسام السلطنه و پهلوان آسید تقی کمالی قمی دربسط و گسترش زورخانه در کنار بارگاه مولا (ع) نقش موثری ایفاء کردند.