چکیده:
امروزه جریان تکفیر بهعنوان یک بلای خانمانسوز دامن مسلمانان جهان را گرفته است. جریانی که میکوشد برداشت افراطی و خشن خود را از مبانی تعالیبخش اسلام، در جهان پیاده کند. در این رهگذار «القاعده» افغانستان همواره بهعنوان بنیانگذار و خط دهندهی جریان تکفیر در منطقهی غرب آسیا مورد توجه و اتقان صاحبنظران بوده و هست. زمانی بر اهمیت بررسی این جریان افزوده میشود که دریابیم بیشتر گروههای تکفیری که امروز در صف نبرد با محور مقاومت قرار گرفتهاند، ریشه در القاعده و تفکرات این جریان داشته و دارند. گروهی که «عبدالله عزّام فلسطینى»،«اسامه بنلادن عربستانى» و «أیمنالظواهرى مصرى» با عنوان «القاعده» در کشور افغانستان و به بهانهی جهاد علیه شوروی بنیان نهادند، بعدها سرمنشأ پیدایش جریانهای سلفی افراطی و تکفیری زیادی در منطقه گردید؛ به طوری که میتوان ادعا کرد که عمده تفکر جریان انحرافی تکفیر با ظهور این جریان قوت و قدرت گرفت. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با واکاوی این جریان میکوشد تا به این سؤال اساسی پاسخ دهد که عوامل زمینهساز، سیر تاریخی و نحوهی پیدایش القاعده بهعنوان یک جریان سلفی ـ تکفیری کداماند و مبانی فکری و اعتقادی القاعده چیست؟! یافتههای پژوهش نشان میدهد که جهاد بر علیة ارتش کمونیستی شوروی، باعث شد تا سه رهبر بزرگ سلفی در افغانستان با یکدیگر ائتلاف کرده و زمینهساز پیدایش جریان جهادى فراگیری به نام «القاعده» شوند. ریشهی تفکرات القاعده، بر بستر اندیشهی سلفی استوار است و رهبران آن بهطور خاص، بیشتر از تفکر حاکم بر جریانهاى اخوانى مصر تأثیر پذیرفتهاند. همچنین این پژوهش با بررسی تفکرات رهبران القاعده به این نتیجه رسیده است که گسترش تفکر شیعه با راهبری و پرچمداری کشور شیعی ایران، همواره برای آنان خطرآفرین بوده و در پی دفع این خطر بوده و هستند.
Todays, the circulation of Takfiri has taken over the Muslims of the world as a scourge. This circulation seeks to implement its extremist and violent conception of the sublime principles of Islam in the world. In this way, "Al-Qaeda" in Afghanistan has always been considered as the founder and line-up of the Takfiri movement in the West Asian region. The importance of studying this circulation is heightened when we realize that most of the Takfiri groups that are in the line of battle with the axis of resistance today, are rooted in al-Qaeda and its ideology. The group founded by "Abdullah Azzam of Palestinian", "Osama bin Laden of Saudi Arabia" and "Ayman al-Zawahiri of Egypt" called "Al-Qaeda" in Afghanistan under the pretext of jihad against the Soviet Union, which later became the source of extremist Salafi circulations and a lot of Takfiri groups in the region; so that it can be claimed that the main thinking of the deviant current of Takfiri groups gained strength and power with the emergence of this circulation. This descriptive-analytical study tries to answer this fundamental question that “what are the underlying factors, historical course and the origin of al-Qaeda as a Salafi-Takfiri movement and what are the intellectual and doctrinal foundations of al-Qaeda? The findings show that the jihad against the Soviet Communist Army in Afghanistan led the three major Salafi leaders to form an alliance and pave the way for the emergence of a pervasive jihadist movement called al-Qaeda. The base of al-Qaeda's thinking is rooted in Salafi thoughts, and its leaders, in particular, have been more influenced by the thinking of the ruling Brotherhood in Egypt. Also, this study, by examining the thoughts of al-Qaeda leaders, has come to the conclusion that the spread of Shiite thought under the leadership of the Shiite country of Iran has always been dangerous for them and they have sought to avert this danger.
خلاصه ماشینی:
گروهي که «عبدالله عزّام فلسطيني»،«اسامه بن لادن عربستاني» و «أيمن الظواهري مصـري» بـا عنـوان «القاعـده » در کشور افغانستان و به بهانه ي جهاد عليه شوروي بنيان نهادند، بعدها سرمنشأ پيدايش جريان هاي سلفي افراطي و تکفيـري زيادي در منطقه گرديد؛ به طوري که مي توان ادعا کرد که عمده تفکر جريان انحرافي تکفير با ظهور اين جريان قـوت و قدرت گرفت .
3 ادبيات پژوهش پيشينه تحقيق کميل الطويل (١٣٩١) در کتاب «القاعده و خواهرانش » که توسط موسسه مطالعات انديشه سازان نور در ايران به چاپ و نشر رسيده است ، ضمن درک ضرورت ها و الزام هاي تبارشناسي القاعده ، با محور قرار دادن تاريخچه مشروح مبارزات مسلحانه سازمان هاي جهادي فعال در سه کشور مصر، ليبي و الجزاير که در آن سالها به رغم ضعف و محدوديت هاي القاعده همچنان جزو عناصر مقاوم و جدي اين سازمان محسوب ميشدند، تلاش کرده است تا نحوه ي شکل گيري القاعده و نقش و ارتباط مجاهدين مصري، ليبيايي و الجزايري با سازمان اسامه بن لادن را واکاوي کند.
(مژده :٦٥:١٣٨١) با کشته شدن عبدالله عزّام در سال ١٩٨٩ م به همراه تحولات بعـدي، از جملـه شکسـت ارتـش سرخ شوروي، مانع تراشي کشورهاي متبوع براي عرب - افغان ها، تشديد جنـگ هـاي داخلـي ميـان نيروهاي جهادي در افغانستان ، به خصوص ظهـور گـروه هـم سـوي آنهـا بـه نـام «طالبـان » و سـقوط پايگاه هاي القاعده به دست آمريکاييها، مشکلات زيادي براي نيروهاي القاعده به وجـود آمـد تـا جايي که گمان ميرفت بسيار زود بساط آن کاملاً برچيده شود؛ امـا بـرخلاف انتظـار چنـين نشـد؛ بلکه اين تحولات باعث تثبيت بيشتر نظريه هـاي عبـدالله عـزّام در نامشـروع دانسـتن حکومـت هـاي اسلامي و ضرورت مبارزه براي ايجاد تحول بنيادي در جهان اسلام و بلکه در تمام دنيا شد.