چکیده:
نظام های سیاسی ریاستی و پارلمانی و نیمه ریاستی ریشه در حق حاکمیت ملت و اراده عمومی جامعه داشته و از طریق تعادل قوا و مهار قدرت توسط قدرت بدنبال جلوگیری از تمرکز قدرت می باشد. هرچند تمام این نظام ها مبتنی بر اراده ملت از طریق انتخابات می باشند اما در روش و ابزار تفاوت هایی با هم دارند. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این سئوال می باشد که آیا امکان تحقق نظام پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. یافته های تحقیق بر آن است که تحقق آن با موانع ماهیتی و شکلی مواجه است. تفاوت ماهیتی آن به نظام سیاسی ایران که مبتنی بر آموزه های دینی است با نظام های سیاسی غرب که مبتنی بر نگرش اومانیستی است برمی گردد و از طرف دیگر مشکل شکلی آن به مواردی چون فرهنگ سیاسی لازم، احزاب سیاسی قدرتمند، نظام انتخابات متناسب و موانع ساختاری در قانون اساسی برمیگردد فلذا امکان تحقق نظام پارلمانی در ایران وجود ندارد.
Presidential, parliamentary, and semi-presidential political systems are rooted in the sovereignty of the nation and the public will of society, and through the balance of power and the control of power by power, seek to prevent the concentration of power. Although all of these systems are based on the will of the nation through elections, they are different in method and tools. This descriptive-analytical study seeks to answer the question of whether it is possible to achieve a parliamentary system in the Islamic Republic of Iran. The research findings suggest that its realization is faced with obstacles of nature and form. Its essential difference goes back to the tact that the Iranian political system is based on religious teachings, and Western political systems are based on the humanist attitude. Proportional and structural barriers go back to the constitution, so there is no possibility of a parliamentary system in Iran.
خلاصه ماشینی:
٥. خودمحوری و عدم پاسخگویی نظام ریاسـتی نظامی یک رکنی اسـت که درآن رئیس کشور و رئیس دولت یکی است فلذا اختیارات قائم به شــخص رئیس جمهور اســت و از طرف دیگر رئیس جمهوردرقبال اقدامات خود به مجلس پاسـخگو نمی باشد وحتی مجلس حق برکناری وی راندارد از این جهت چنین نظامی مستعد هر گونه خود رایی اسـت هر چند قوه مجریه پاسخگوی مردم می باشد اماراهکار خاصی برای چنین پاسخگوی مشخص نشده است (گرجی اندریانی ، ١٣٨٨، ٢٣٠) نظام پارلمانی نظام پارلمانی نظامی است که در آن تفکیک قوا به طور نسبی مطرح می باشد بدان مفهوم که هرچند قوا از یکدیگر مسـتقل می باشـند اما در صـورت لزوم با حفظ چارچوب های قانونی حق دخالت در کار 118 همدیگر را خواهند داشـت فلذا به چنین نظام هایی اصطلاحا همکاری قوا نیز اطلاق می گردد.
بدیهی اســت در نظام های پارلمانی چند حزبی عمدتا به دلیل عدم کســب اکثریت لازم توسـط حزب واحد احزاب مجبور به تشـکیل دولت های ائتلافی می شوند و همین عامل باعث واحد در پارلمان و دولت می گردد به طور کلی می توان گفت در نظام پارلمانی ، نقش و قدرت پارلمان زیاد می باشد و از جایگاه برتری برخوردار است .