چکیده:
آیاتی از قرآن کریم دربارۀ آفرینش آسمانها و زمین و توصیف آنهاست. برخی خاورشناسان با مسلم انگاشتن پیش فرضهایی بر تعارض آیات راجعبه ترتیب آفرینش آسمانها و زمین تاکید دارند. این نوشتار با توصیف و تحلیل آیات مرتبط و بررسی دیدگاۀ مفسران، به ادعای خاورشناسان پاسخ داده است. در این پژوهش چهار دیدگاۀ ذیل مورد ارزیابی قرار میگیرد: 1) انکار نسبتدادن تقدموتاخر به افعال الهی؛ 2) عدم بیان ترتیب آفرینش زمین و آسمان در قرآن؛ 3) تقدم آفرینش زمین بر آسمان؛ 4) تقدم آفرینش آسمان بر زمین. بهنظر نگارنده، آیات شریفۀ مرتبط با آسمانها و زمین با یکدیگر همخوانی دارند و ناظر بر سه مرحلۀ آفرینش است که عبارتاند از: مرحله نخست: آفرینش آسمان و برافراشتن سقف آن؛ مرحله دوم: آفرینش زمین و گسترش آن؛ مرحله سوم: توسعه و تسویه هفتگانه آسمان. .
ABSTRACT There are verses in the Holy Quran about the creation of the heavens and the earth and their description. Some orientalists, taking certain assumptions for granted, emphasize the conflict between the verses regarding the order of creation of the heavens and the earth. This article responds to the claims of orientalists by describing and analyzing related verses and examining the views of commentators. In this research, the following four perspectives are evaluated: 1) denial of attributing precedence and delay to divine actions; 2) Lack of stating the order of creation of earth and heaven in the Qur'an; 3) The precedence of the creation of earth over heaven; 4) The precedence of the creation of heaven over earth. According to the author, the holy verses related to the heavens and the earth are in harmony with each other and refer to the three stages of creation which are: The first stage: Creation of the sky and raising its roof; The second stage: Creation of the earth and its expansion; The third stage: Expansion and settlement of the Seven Heavens.
خلاصه ماشینی:
کلمه «جمیعا» شامل درختان، دریاها، نهرها و کوهها میشود و در سوره فصّلت میفرماید: (قُلْ أَئِنَّکمْ لَتَکفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الأرضَ فِی یوْمَینِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَنْدَادًا ذَلِک رَبُّ الْعَالَمِینَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِی مِنْ فَوْقِهَا وَبَارَک فِیهَا وَقَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی أَرْبَعَةِ أَیامٍ سَوَاءً لِلسَّائِلِینَ ثُمَّ اسْتَوَى إلى السَّمَاءِ( (فصلت/9-11)؛ ظهور جمله «ثُمَّ اسْتَوَى إلى السَّمَاءِ» در هر دو آیه این است که آفرینش آسمان پس از آفرینش زمین بوده است؛ یعنی خداوند پس از آفرینش زمین، به آفرینش آسمانها پرداخته است.
نخست اینکه، گرچه قرآن کریم به هدف نشان دادن عظمت الهی و ایجاد انگیزه شکرگزاری و حقشناسی و یا هر هدف دیگری، به مسئله چگونگی پیدایش جهان پرداخته است، ولی باید توجه داشت که این موضوع در قرآن کریم بهصورت استطرادی و در ضمن آیات مطرح شده است و شاید هـیچ آیهای را نـیابیم که بهطور مستقل و مستقیم به ذکر آفـرینش جـهان و چگونگی وجود آسمانها و زمین پرداخته باشد.
سوم: تقدیر «کان» جمعی از مفسران به نقل از واحدی از مقاتل بیان داشتهاند: تأویل آیه (ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ( (فصلت/11)؛ درواقع «ثُمَّ کَانَ قَد اسْتَوى إِلَى السَّماءِ» است که در این صورت جمله در مقام بیان تأخیر در زمان نیست، بلکه برای تفاوت میان آفرینش آسمان و زمین است و چنین معنا میدهد که خداوند خلقت زمین را به پایان رساند، پسازآن که آسمان را آفریده بود، مانند آیه (قَالُوا إِنْ یسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ( (یوسف/77)؛ که به معنای «ان یکن سرق» است (فخر رازى، مفاتیح الغیب،1420: 27/ 548؛ زحیلى، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، 1411: 24/ 200؛ بروجردى، تفسیر الصراط المستقیم، 1416 ق: 5/ 33؛ عاملى، تفسیر عاملى، 1360: 7/ 423).